قسمت دهم
آواشناسی و رسمالخط در زبان فارسی و گویشهای کردی
الفباءِ سورانی :
الفباء سورانی برای نوشتن کردی کرمانشاهی از الفباء فارسی بهتر است امّا رسمالخط سورانی را هیچ کرمانشاهی به راحتی نمیتواند بخواند. کسانی که خواندن کردی سورانی را آموختهاند میتوانند آن را با زحمت و به کندی بخوانند. این رسمالخط گرچه از الفبا و رسمالخط فارسی اخذ شده امّا تغییراتی در آن داده شده که در اینجا مختصری به آنها اشاره میگردد :
الف ) حروف « ث ، ذ ، ص ، ض ، ط ، ظ » در آن حذف شده است.
ب ) حروف « ح ، ع ، غ » کماکان در آن باقی مانده اند. در کردی سورانی صداهای حلقی عربی « ح ع » از مخرج عربی ادا میشود. به قول مرحوم بهار :
« اکراد آریایینژاد به سببی که بر ما پنهانست حروف ویژهی عربی را مثلِ خودِ عربان از مخرج ادا میکنند ، در حالی که بعضی از مخرجهای قدیم آریایی را که دیگر ایرانیان فراموش کردهاند مانند « خو » و واوهای مجهول و غیره را هم در کمال صحت ادا میکنند و این عجیب است »
ج ) حروف « ڵ ، ڕ ، ڤ ، ۆ ، ێ » به آن اضافه شده که :
حرف « ڵ » برای « ل فخیم » ،
حرف « ڕ » برای « ر فخیم » ،
حرف « ڤ » برای واو فارسی ( صدای v انگلیسی ) ،
حرف « ۆ » برای مُصَوتِ « ـُ » ،
حرف « ێ » برای یک مٌصَوتِ خاص در گویش سورانی به کار میرود که در بعضی واژهها جایگزین « ـِ » در فارسی است ، امّا آن را کمی خفیفتر از « ای » و بین « ـِ » و « ای » میخوانند. این مصوت به « ای » فخیم گویش کرمانشاهی نزدیک است.
د ) در کردی سورانی صدای « ـَ » را در همه جای واژه اوّل ، وسط و آخر به شکلهای « ﻪ ، ﻩ » مینویسند. صدای « ـُ » را به شکل « ۆ » مینویسند و صدای « ـِ » را چون در گویش خود ندارند نمینویسند و نشانهای هم برای آن در نظر نگرفتهاند و در واژههایی که صدای« ـِ » دارد ، آن را یا شبیه صدای « ی » میخوانند یا تقریباً شبیه ساکن و حرکتی برای آن نمیگذارند. گرچه در بعضی کتابهای مربوط به آوانویسی و الفبای سورانی « ـِ » را معادل « ێ » میگیرند ، امّا در کردی سورانی تلفّظ صدای « ـِ » آنطور که در فارسی و همچنین کردی کرمانشاهی هست وجود ندارد.
ه ) در زبان فارسی و همچنین کردی هیچ کلمهای با مٌصَوت شروع نمیشود. در رسمالخط کردی در ابتدای واژه با نوشتنِ همزه « ء » قبل از مٌصَوت و چسباندن به آن، صدای « ا » را به شکل « ﺋا » ، صدای « او » را به شکل « ئوو » ، صدای « ای » را به شکل « ﺋﻴ » ، صدای « ـَ » را به شکلِ « ﺋﻪ » و صدای « ـُ » را به شکلِ « ﺋۆ » می نویسند. در وسط و آخر مٌصَوتِ بدون همزه را به شکلهای « ا ، وو ، ﻴ ، ﻪ ، ۆ ، ی » مینویسند.
و ) مُصَوَتِ « و » بین « ـُ » و « او » را اضافه کردهاند.
ز ) در رسمالخط سورانی حروف مُشدّد را دو بار مینویسند.
الفباء سورانی به طورِ کامل همهی صداهای زبانِ کردی را در بر نمیگیرد. پنج صدای ترکیبی زبان کردی « وی فخیم ، وی رقیق ( واو مجهول ) ، نگ ، خُوَ ، خُوا » و صدای صامتِ « ی » فخیم هیچ نشانهای ندارند.
در کردی کرمانشاهی واجهای « ح » و « ع » وجود ندارند ، امّا « غ » به کار میرود.
مردم سورانی زبان صدای « ـُ » را تقریباً به صورت « ـ و » میگویند و صدای « ـِ » را تقریباً به صورت « ـ ی » ، در واقع صدای « ـِ » را ندارند ، هر دو را اشباع می کنند. در کرمانشاه چنین نیست.
در رسمالخط کردی سورانی نوشتن واژههای مرکب با رعایت نیمفاصله باعث میشود که گاهی شکل کلی واژه ناآشنا شود ، چون بقیهی اجزاء آن نیز با نوشتن صدای « ـَ » به صورت « ه » از هم جدا شدهاند ، پیشوندها و پسوندها و ضمیرها و ... اگر با نیمفاصله به کلمه متصل گردند ، قابل تفکیک از بقیهی اجزاء اصلی کلمه نیستند.
مهمّترین عاملی که باعث بیگانگی رسمالخط سورانی از فارسی شده ، اختصاص نشانههای « ﻪ ﻩ » به صدای « ـَ » در وسطِ واژهها است که باعث ایجاد فاصله بین اجزاء کلمه شده و در جاهایی که در نوشتن ، ایجاد نیمفاصله بین اجزاء واژه رعایت نشود ، به کلی باعث سردرگمی خواننده میشود. عامل دیگر دوبار نوشتن حروف مُشدّد به جای علامت تشدید است. عوامل دیگر نیز همچون تغییر شکل حروف واژههای فارسی و عربی به خاطر حذف حروف « ث ذ ص ض ط ظ » و نوشتن همزه « ﺋ » در ابتدای واژهها به جای « ا » ، به کارگیری « وو » به جای « و » و نوشتن « و » به جای « ـُ » نیز در این جدایی نقش دارند.
:: بازدید از این مطلب : 604
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0