قسمت هجدهم

افعال ، اسم‌ها و حروفی که به صدای « ـَ » ختم می‌شوند نباید به واژه‌ی بعدی چسبانده شوند ( واژه‌ا‌ی که پس از این سه گروه می‌آید در بیشتر حالات ضمیر متصل است. ) :

طرز نوشتنِ افعالی که به صدای « ـَ » ختم می‌شوند :

در استفاده از رسم‌الخط فارسی در گویش کردی کرمانشاه هنگامِ نوشتن افعال مضارع اخباری و التزامی که صدای آخر آنها « ـَ » است اگر بخواهیم از همان علامت « ـَ » استفاده کنیم که مخصوص وسط واژه است و ضمیر متّصل را به آن بچسبانیم واژه ناقص نوشته می‌شود : « بِکَم ، بِنَم ، بیَم » در اینجا ناچاریم این صدا را به همان شکل   « ﻪ ، ﻩ » بنویسیم و نمی‌توان ضمایر متّصل را به علامتِ « ﻪ ، ﻩ » چسباند و باید جدا نوشته شوند. برای آشنایی خوانندگان با شکل این افعال ، لیست تعدادی از آنها با ضمیر اوّل شخص در جداوّل شماره هشت ، نه ، ده و یازده می‌آید :

جدول شماره هشت ( لیست افعال با گویش کردی کرمانشاهی )

جدول شماره نه : لیست افعال با گویش کردی شمال کرمانشاه ( کُلیایی ، بیلوار ، ...) :

جدول شماره ده (  لیست افعال به شکل منفی ) :

جدول شماره یازده : لیست افعال به شکل منفی با گویش کردی شمال کرمانشاه ( کُلیایی ، بیلوار ، ...) :

در ترکیب فعل ربطی « است » با اسم‌ها یا صفت‌های قبل از آن که صدای آخر آنها    « ـَ » است نیز این مشکل وجود دارد که به همان ترتیب قبلی در فارسی حلّ شده است. مثلاً صفتِ « آماده» که در فارسی هم صدای آخر آن « ـَ » است ، امّا آن را با « ـِ » تلفّظ می‌کنند ، در ترکیب با فعل « است » در فارسی به صورت « آماده‌ام » نوشته و خوانده می‌شود ، امّا در کردی به صورتِ « آماده‌م » : ( جدول شماره دوازده )

جدول شماره دوازده :

طرز نوشتنِ ماضی نقلی ( به صدای « ـَ » ختم می‌شود ) و اتصال به ضمیر :

مثال ؛ فعل « شده‌ام » : مطابق جداول شماره سیزده و چهارده

جدول شماره سیزده ( صرف فعل شده ام در زبان کردی )

در ترکیب با صفت و اسم « سه » به ماضی نقلی اضافه می‌شود :

بیمه‌سه گیای هفت‌مال اَرّام رَسی. / بیه‌سه خوینی‌م.

جدول شماره چهارده : اضافه شدن « سه » به فعل ماضی نقلی متعدی ؛ مثالِ « بُردن » :

طرز نوشتنِ اسم‌هایی که به صدای « ـَ » ختم می‌شوند هنگامِ اتصال به ضمیر :

مثال از اسم‌های فارسی در گویش کردی که به صدای « ـَ » ختم می‌شوند :

شانه‌ای ؛ « شانه‌ی وَ ناو سری شکانِم تا تپ سری وا بی ! » ( شانه‌ای میان سرش شکستم تا موهای به هم ریخته‌اش باز شد ! )

 لانه‌ام ؛ ( لانه‌م : آو کِردَ لانه‌م ) ( آب در لانه‌ام ریخت ، خانه‌ام را ویران کرد. )

وَ قُروان ناله‌ی بان تخت مریضخانه‌ت بام ! ( به قربان ناله‌ی روی تخت مریضخانه‌ات شوم !

اسم‌های کردی ؛ مثالِ :

پا نیایده‌سه بان دیده‌م ! ( پا رویِ چشمم نهاده‌ای. )

 پویته‌‌م ژان که‌ی ! ( کُلیه‌ام درد می‌کند. )

کُنه‌ی هل‌گِرد و چیَ رّای کَیریز !( مَشکِ آبی برداشت و رفت به طرف کاریز ! )

سینه‌م خَفه ( سینه‌ام خفه است ، تنگی نفس دارم. )