نوشتنِ کردی کرمانشاهی با الفبا و رسم‌الخط فارسی
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت نوزدهم

طرز نوشتنِ حرف‌ها و نشانه‌هایی که به صدای « ـَ » ختم می‌شوند :

 حرف «  گه » :

در گویش کردی کرمانشاهی تکواژِ « گه » زیاد به کار می‌رود. این واژه پس از بسیاری از اسم‌ها می‌آید که آنها را معرفه می‌کند. حرف تعریف « گه » در فارسی وجود ندارد و در گویش کردی سورانی به صورت « که » استفاده می‌شود. وقتی این نشانه پس از اسمی می‌آید دلالت دارد بر این که آن اسم از قبل برای شنونده آشنا بوده و گوینده او را متوجه آن اسم خاص می‌کند. مثلاً وقتی گفته می‌شود « آمانتَ‌گه‌م بارَو . » ( امانتم را پس بیاور. ) مخاطب می‌داند که منظور کدام امانت است. امّا وقتی گفته می‌شود « حق دیرِم داوه‌ی امانتِم بکه‌م . »  ( حق دارم درخواست امانتَم را بکُنم . ) این جا منظور هر نوع امانتی است.

« گه » هم مثل موارد پیشین به ضمیر متّصل نمی‌چسبد. ( جدول شماره پانزده ) :

جدول شماره پانزده ( طرز نوشتن حرف معرفه « گه » ) :

حالت

مفرد

جمع

شخص

اوّل شخص

دوّم شخص

سوّم شخص

اوّل شخص

دوّم شخص

سوّم شخص

گه

گه‌م

گه‌ت

گه‌ی

گه‌مان

گه‌تان

گه‌یان

چون واژه‌ی « گه » در کردی کرمانشاه بسیار پرکاربرد است ، بیشترین اشتباه هم با چسباندن آن به ضمیر پس از آن پیش می‌آید. « گه » که خودش یک واژه‌ی مستقل و نشانه‌ی معرفه در کردی کرمانشاهی است ، صدای دوّم آن « ـَ » است و باید مستقل و به صورت        « گه » نوشته شود. امّا در بیشتر موارد آن را به ضمیر می چسبانند و این‌طور می‌نویسند : گَم / گَد ( گَت ) / گَی / گَمان / گَدان / گَیان که باید مطابق جدول بالا نوشته شود.

 

حرف ِ « له » :

تکواژِ « له » در کردی به معانی « در ، با ، از ، به » است. این حرف پیش از ضمیر یا صفتِ اشاره می‌آیدو یک واژه است که در انتها صدای «  ـَ » دارد و به واژه‌ی بعدی نمی‌چسبد.

لَه‌یره تا اَوره مَر چَنی دویره ! ( از اینجا تا آنجا مگر چقدر دور است. )

یه دوسِ مِنه ، زلفی مشکیه / له ایران زمین ، له وینه‌ی نیه

( این یار من است که گیسوانش مشکی‌ست در ایران‌زمین ، به مانند او نیست )

له زور رّوی‌داری توای نان در باری ( با زور پررویی می‌خواهد نان دربیاورد. )

« له » از ضمیر و صفت اشاره پس از آن جدا نوشته شود. این و آن ضمیر اشاره هستند و جمع بسته می‌شوند:  « له‌یانه » و « له‌وانه »  امّا وقتی همراه با اسمی بیایند ، صفتِ اشاره هستند. ( طبق جدول شماره شانزده )

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره شانزده ( جدا نوشتن « له » و ضمایر و صفات اشاره پس از آن )

چسباندنِ غلط

دو واژه

شکلِ درست

ضمیر یا صفتِ اشاره‌

فارسی ضمیر یا صفتِ اشاره

لَی

له‌ی

ای

این

لَو

له‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و

اَو

آن

لَیره

له‌یره

ایره

اینجا

لَوره

له‌وره

اَوره

آنجا

لَیه

له‌‌یه

ایه

این

لَوَه

له‌وه

اَوه

آن

لَمه

له‌مه

مه

من

لَتُ

له‌تو

تو

تو

لَوه

له‌وه

اَوه

او

لَیمه

له‌یمه

ایمه

ما

لَیوه

له‌یوه

ایوه

شما

لَوانه

له‌وانه

اَوانه

آنها

 

 

حرف « وَ » :

« وَ »  مترادف « له » است ، امّا چون این حرف قابل چسباندن به ضمیر و صفت اشاره نیست ، خود به خود جدا نوشته می‌شود امّا باید توجه داشت که ترکیب‌های آن هرکدام دو واژه هستند. « این » و « آن » اگر در ترکیب با « وَ » به صورتِ  « وَی » و « وَو » بیایند صفتِ اشاره هستند و پس از آنها اسم می‌آید :

« وَی خُوَر نازاره ! » ( قسم به این خورشید نازنین )

« وَو شازاده مامده ! » ( قسم به آن امامزاده محمّد )

امّا اگر به صورتِ « وَیه » و « وَوه » بیایند ضمیر اشاره هستند.

 

 

جدول شماره هفده (  ترکیب « وَ » با ضمایر و صفت‌های اشاره )

ترکیب دو واژه

شکلِ تفکیک شده

ضمیر یا صفتِ اشاره‌

فارسی ضمیر یا صفتِ اشاره

وَی

وَ + ی

ای

این

وَو

وَ + و

اَو

آن

وَیره

وَ + یره

ایره

اینجا

وَوره

وَ + وره

اَوره

آنجا

وَیه

وَ + یه

ایه

این

وَوه

وَ + وه

اَوه

آن

وَمه

وَ + مه

مه

من

وَتو

وَ + تو

تو

تو

وَوه

وَ + وه

اَوه

او

وَیمه

وَ + یمه

ایمه

ما

وَیوه

وَ + یوه

ایوه

شما

وَوانه

وَ + وانه

اَوانه

آنها

این حرف در گویش کردی به جای حروف « به ، از ، در ، با » به کار می‌رود. لازم به ذکر است مطابق آنچه گفته شد این حرف نیز باید به صورت « وه » نوشته می‌شد ، امّا نظر به این که شکلِ آشنای آن در فارسی همان « وَ » است ، در کردی هم آن را به همان شکل فارسی می‌نویسیم.

جدول شماره هجده ( حرف « وَ » و معانی متفاوت آن در کردی )

حرف فارسی

حرف کردی

مثال

معنی فارسی

از

وَ

کسی وَ ناو دل کسی خَوَر نَیری

کسی از درون دل کسی خبر ندارد

به

وَ

گردنه بگر وَلی وَ انصاف

گردنه بگیر ولی به انصاف

در

وَ

گردو وَ مال خان بسیاره ، ولی وَ شماره

گردو در خانه‌ی خان بسیار است ، ولی به شماره

با

وَ

مانگ وَ چَو دوینِنَی ، وَ کِلِک وَ لی اشاره که‌‌ن

ماه را با چشم می‌بینند ، با انگشت به آن اشاره می‌کنند

 

نشانه‌ی « ـَ » به معنای حرف « به » :

حرف  « ـَ » ( حرفِ « به » فارسی ) تبدیل به « ﻪ ، ﻩ » نمی‌شود که به واژه‌ی قبل از خودش بچسبد. مثال : « بویشنَ دوسَ‌گه‌م » ( به دوستم بگوئید )

صدای « ـَ » گاهی نقش میانجی بین دو واژه را دارد. همان‌طور که ما در فارسی مضاف و مضافُ‌الیه را با صدای « ـِ » میانجی به هم نسبت می‌دهیم و « ـِ » را به شکل‌های « ﻪ ﻩ » به واژه‌ی اوّل نمی‌چسبانیم ، در کردی کرمانشاهی هم چنین است.

جدول شماره نوزده ( طرز نوشتنِ حرف اضافه‌ی « ـَ » در رسم‌الخط کردی )

غلط

درست

معنی فارسی

توضیحات

بویشنه دوسه گَم

بویشنَ دوسَ‌گه‌‌‌م

به دوستم بگویید

 

باینه بان

باینَ بان

به پشتِ‌بام بیایید

 

ضمیرِ « من » در کردی :

 این ضمیر در کردی « مِه » است. صدای آخر آن « ـِ » است و مثل موارد گفته شده در مورد صدای « ـَ » ، صدای آخر این ضمیر به شکل « ﻪ » نوشته می‌شود. 





:: بازدید از این مطلب : 156
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : جمعه 21 دی 1397 | نظرات ()
مطالب مرتبط با این پست
لیست
می توانید دیدگاه خود را بنویسید


نام
آدرس ایمیل
وب سایت/بلاگ
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

آپلود عکس دلخواه: