قسمت بیستم

تفاوت بین « بی » و « بیه »  در نوشتن :

« بی » یعنی « شد » و « بیه » یعنی « شده ». فعل « بی » در جمله هنگام ارتباط با دیگر اجزاء ممکن است صدای « ـَ » بگیرد. مثلِ : بیَ تیتَقان کَو. ( چهره‌اش از شدتِ خشم یا گریه مثل لانجین کبود شد. ) در اینجا « بیَ » شبیه « بیه » خوانده می‌شود ، امّا این دو مثل هم نباید نوشته شوند ، چون معانی آنها با هم متفاوت است.

طرز نوشتن فعل بودن : مطابق جدول شماره بیست

جدول شماره بیست ( شکل‌های فعل « بودن » و « اَستَن » در کردی )

شکلِ « سوم شخص مفرد » به طور استثنایی « س » به خودش می‌گیرد که نشانه‌ی وجود آن در گذشته در این فعل در گویش کردی در همه‌ی صیغه‌ها بوده است که بعد حذف شده است و حتّی هم اکنون نیز در بعضی لهجه‌ها به کار می‌رود :

هَسِم / هَسی / هَس / هسیم / هسین / هسِن

نوشتن افعالی که به صدای بلند « ـ ی » ختم می‌شوند ، مثل شکلِ گذشته‌ی بودن در جدول بالا « بی‌م ، ... » به هر دو صورت ، با چسباندن ضمیر یا بدون چسباندن ممکن است ، امّا شکل درج شده زیباتر است:

شکل‌های مختلف فعل «چی‌ین » ( رفتن) :

فعل « چی‌یِن » ( رفتن ) حالت خاصی دارد که در صیغه‌های مختلف به دو شکل ظاهر می‌شود ؛ « چی » و « چِ » ( چِه ) این‌طور صرف می‌شود :

جدول شماره بیست و یک ( شکل‌های مختلف فعل «چی‌ین » ( رفتن) )

صدای « ی » در صیغه‌های  سوم شخص مفرد مضارع اخباری و مضارع التزامی با تلفّظ کردی گفته می‌شوند و با صدای « ی » در بقیه صیغه‌ها متفاوت هستند.

بن مضارع را در دو حالت اخباری و التزامی در چهار صیغه‌ای که دیده می‌شود ( چِم / بِچِم / چِن / بِچِن ) اگر بخواهیم شکل ناقص نداشته باشد باید به شکل « چِه » بنویسیم  ( چِه‌م / بِچِه‌م / چِه‌ن / بِچِه‌ن ) ، امّا چون شکل ظاهر آن مناقشه‌برانگیز است در این کتاب به همان شکل اوّل نوشته شده.