نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

تاریخ محلات شهر کرمانشاه در دهه چهل و پنجاه

شهر کرمانشاه در سال های دهه چهل شهر نسبت به حالا شهر کوچکی بود. در شمال شهر از میدان گاراژ به بعد خارج شهر حساب می شد. در شرق از چهار راه سیلو و در غرب از پمپ گازویل به آن طرف. در جنوب شهر به باغ های سراب منتهی می شد و گرچه خیابان تا میدان فردوسی ادامه داشت اما از کاخ استانداری به بعد در پشت خیابان بیشتر باغ بود تا خانه.

شهر ترکیبی از خانه های گلی و خشتی و خانه های جدید آجری با سقف شیروانی بود. هیچ خانه یا ساختمان دولتی از دو طبقه بلندتر نبود. تنها ساختمان چند طبقه با نمای سنگ و به شکل امروزین ساختمان بانک ملی مرکزی در جلوخان بود.

در ضلع شرقی شهر از چهارراه سیلو به بالا خیابان فرمانفرما قرار داشت که در سال 1359 تعریض شد و نام آن به خیابان سیدجمال الدین اسدآبادی تغییر کرد. خیابان فرمانفرما پس از چهارراه رشیدیاسمی باریک تر می شد. تا به میدان شهناز می رسید. در نبش جنوبی-شرقی چهارراه سیلو ، که در واقع سه راه بود، ساختمان جدید و مدرن شرکت دخانیات کرمانشاه و روبروی آن یعنی در نبش محدوده ی سیلو اداره غله و قند و شکر قرار داشت. ساختمان دخانیات هنوز هم وجود دارد. در اضلاع غربی شمال و جنوبی چند مغازه به نام موتورسازی بود که کارشان کرایه دادن موتوسیکلت به جوانان و نوجوانان بود. به طرف جنوب بعد از اداره دخانیات دبستان 15 بهمن و پس از آن دبیرستان ابن سینا قرار داشتند. پس از آن چوب خانه بزرگی بود که یک بار در آن سال ها آتش گرفت. در روبروی خانه های قدیمی خشتی و بزرگ کاروانسرا مانند بود که خانواده های فقیر کرایه نشین در آنها ساکن بودند و مغازه های کوچک هم جلو بعضی خانه ها ساخته شده بود. 

بعد از چهارراه سیلو در حال حاضر چهارراهی وجود دارد که از طرف غرب به میدان آشیخ هادی می رود. این چهارراه در آن زمان وجود نداشت. به جای خیابانی که به طرف مسجد و میدان آشیخ هادی می رود. گذر دروازه وجود داشت. روبروی گذر دروازه یعنی در شرق مقبره سی صالح بود که حالا در آنجا مسجد امیرالمؤمنین ساخته شده است. آن طرف تر مقبره مرده شورخانه بود. قبرستان شرقی کرمانشاه از پشت مرده شورخانه و مقبره سی صالح به طرف جنوب شروع می شد و تا محله تازه آباد ادامه داشت. در همان ابتدای قبرستان مقبره عبدالجلیل جلیلی زنگنه کرکوکی جد خاندان جلیلی قرار داشت. این مقبره هنوز هم وجود دارد. قسمت کوچکی از قبرستان در حال حاضر پارک کوچکی شده است. جلو قبرستان در طرف شمال چند ساختمان مربوط به سازمان تربیت بدنی مانند زمین فوتبال خالی به نام کلوپ و زمین بسکتبال به نام کلوپ بویچله ( کوچک) و استخر روباز وجود داشت. 

رو به بالا ( جنوب ) پس از گذر دروازه محله تیرفروش ها بود که تا کل هواس ادامه داشت. که به کردی به آنجا «تیره فروشَ یل » و «چوفروشَ یل » می گفتند. از همان ابتدای محله در سمت راست ( غرب ) خیابان شاه کوچه ای بود و هست که نام های مختلفی به آن می دادند. کوچه ی نصیرخان ، کوچه ی سید حشمت و غیره. پیاده رو خیابان فرمانفرما در آن قسمت تا کل هواس در دو طرف پوشیده از چوب هایی بود که به صورت عمودی روی هم قرار می دادند.

خیابان در بالاتر به ورودی گذر چال حسن خان می رسید. ورودی گذر در غربِ خیابان بود و در ابتدای گذر سمت جنوب داخل 

گذر مسجد هاشمی قرار داشت و دارد. روبروی گذر چال حسن خان به طرف محله تازه آباد می رفت. محله در جنوب آنجا بود. شمال آن قسمت قبرستان بود. مدرسه راهنمایی سروش در سال 1351 یا 1350 در آنجا ساخته شد.

بعد از گذر خیابان به طرف چهار راه رشید یاسمی ( حالا مردم می گویند رشیدی ) می رفت و به گذر کل هواس می رسید. کلمه ی « کل » چند معنی دارد که یکی از آنها یعنی گذرگاه تنگ. طرف چپ ، یعنی غرب کل هواس محله پشت بینه شروع می شد و به طرف بالا می رفت.

طرف چپِ پشت بدنه و تازه آباد زمین خالی بود. شهرک جعفرآباد در سال های دهه چهل وچود نداشت و در سال های دهه پنجاه ایجاد شد. محله تازه آباد که قسمت جنوبی خیابان رشیدی کنونی به طرف جعفرآباد است چند کوچه بیشتر نبود. درمانگاه شیرخورشید و دبستان پشت آن انتهای محله بود خیابانی که از جم خانه به طرف بالا می رود وجود نداشت و یک راه خاکی بود که طرف راست آن بیابان بود. تا به انتهای شرقی کوچه ثبت و تپه فتحعلی خان می رسید.

در طرف شمال شرقی از چهار راه سیلو به طرف میدان گاراژ که قبل از تعریض در سال 1350 میدان کوچکی بود و به نام میدان شاپور نامگذاری شده بود، بعد از چهارراه به طرف غرب تا سه راه آشیخ هادی چند دکان کوچک و قدیمی و فرسوده بود و بعد به پل آشوران می رسید. و بعد از پل در طرف راست حمام شمس که در سال های 49 و 50 درست شد وجود داشت و هنوز ساختمان آن هست. روبروی حمام شمس گاراژ حدیدی بود که در آنجا آهن آلات فروخته می شد. این گاراژ هم هنوز هست. بعد از سه راه سرکوچه چرچی ها یک قنادی بود که هنوز وجود دارد. نبش سه راه ساختمان مبارزه با سل بود که بعد به اداره مبارزه با بیماری های ریوی تغییر نام داد. که چند سال پیش ساختمان آن تخریب شد و حالا پاتوق دست فروش ها و خنزرپنزرفروش ها شده است.

بقیه مسیر تنگ می شد ولی هنگام تعریض میدان دو طرف خیابان را تخریب کردند و ساختمان های دو طبقه، مسافرخانه ها ، قهوه خانه ها و دکان های مکانیکی و خدمات ماشین آلات تخریب شد. در آن مسیر مسافرخانه بزرگ یا گراندهتل هم بود. پشت ساختمان ها گاراژ بود.

بعد از تعریض خیابان و بزرگ کردن میدان، نام آن به میدان کورش تغییر پیدا کرد. میدان خیلی بزرگی بود که وسط آن یک حوض بزرگ و در اطراف حوض های کوچک، شبیه طرحی که برای پنجاهمین سال حکومت پهلوی درست کرده بود. مردم و خانواده ها روزهای جمعه می رفتند آنجا برای تفریح و می نشستند و تخمه می خوردند و بچه ها بازی می کردند. عکاس های دوره گرد هم با دوربین هایشان می چرخیدند و عکس رنگی فوری می گرفتند و همان جا به مردم تحویل می دادند. 

نبش شمال شرقی میدان نمایندگی ایران ناسیونال بود. رو به غرب خیابان سنجابی قرار داشت که به طرف ابراهیم آباد می رفت.در سال های دهه پنجاه گوشه جنوب غربی میدان اتوموبیل های کوچک سوبارو سبز رنگ، شبیه ماشین های ون امروزی اما کوچک  می ایستادند و مردم را به آخر ابراهیم آباد می بردند. جوان ها هم بیشتر روزهای جمعه غروب سوار می شدند و به محله ی آن طرف چهارراه ابراهیم آباد می رفتند.

 بعد از پمپ گازوئیل روبروی خیابان اربابی طرف شمال و شرق خانه های نوساز در حال ساخت بود. محله مسیر نفت تک و توکی خانه ساخته شده بود. در دهه چهل آنجا خانه ای نبود. طرف شرق خیابان اربابی هم نزدیک وکیل آقا هنوز زمین خالی بود.  

از وکیل آقا به طرف چاه صاحب زمان قبرستان سرقبر آقا و مصلی شروع می شد. قسمت اصلی آن روی تپه ای بود که بعد هنگام ساختن جاده تپه را بریدند و قطع شد. خیابان صابونی آسفالت شد. و دور و بر آن خانه ساخته شد. محله آقاجان و بعد نقلیه و همین طور جاهای دیگر. تا میدان تاجگذاری که بعد از انقلاب میدان جمهوری اسلامی نامگذاری شد.

 قبرستان تا سال های انقلاب هنوز وجود داشت. در آنجا در حاشیه شرقی یک مدرسه ساخته شد. نزدیک آن قبر یارمحمدخان بود که روی آن اتاقک نرده ای درست کرده بودند.

خیابان جلیلی یا آشیخ هادی تا  میدان وزیری از آن زمان تعریض نشده. اما مسجد جلیلی یا آشیخ هادی تخریب شد، گرچه قدیمی ترین اثر تاریخی کرمانشاه بود. و به جای آن در وسط میدان مسجد جدیدی ساخته شد. گاراژ کنجیدی چند سال پیش تخریب شد. خیابان جلیلی به طرف میدان وزیری که در سال 1397 یک طرفه شده. به طرف بالا نیز تغیییر چندانی نکرده. در سالیان جنگ پشت ضلع جنوبی غربی میدان وزیری هدف موشک عراق قرار گرفت و تخریب شد. 

گذر دروازه که در سال های ابتدایی پس از انقلاب تخریب و تبدیل به خیابان شد. خیابان برزه دماغ و خیابان پهلوی تغییر نکرده اند. لیکن در بعضی جاها که در اثر بمباران و موشک باران تخریب شده، خانه ها و مغازه ها عقب نشیتی کرده و خیابان تعریض شده.

میدان لشکر در آن زمان شنی بود. مینی بوس های آن زمان تا میدان می رفتند و برمی گشتند. البته بزرگ تر از مینی بوس های کنونی بودند. چیزی بودندد بین اتوبوس و مینی بوس. با اتاق پهن و چاق. بعد از میدان به طرف فردوسی مسیر دلگشا جاده ای بود که دو طرف آن باغ بود. آب سراب قنبر که از زیر پل عبور می کرد، در کنار پل انواع و اقسام میوه های سراب فروخته می شد. طبق دارها به ردیف طبق گذاشته بودند. گوشه میدان فردوسی ساختمان شیر و خورشید بود که تا سال های اخیر هنوز به شکل قبلی باقی بود.

خیابان کسری خیابانی بود به طرف خارج شهر که به آن خیابان قصرشیرین هم گفته می شد. تک و توک خانه های تازه ساز اعیانی در دو طرف خیابان ساخته شده بود و پشت آن جا زمین خالی بود. که در آنجا پولدارها در حال ساخت و ساز خانه بودند.

در دهه چهل و پنجاه ساخت و ساز شهرک های مدرن شروع شد. همزمان با آن شهرک حاشیه نشین فقیر هم در اطراف شهر در حال به وجود آمدن بودند. بیشتر اراضی اطراف شهر کرمانشاه موقوفه است. روستائیان اطراف کرمانشاه که زمین های موقوفه را برای کشاورزی در اجاره 99 ساله داشتند شروع به فروش زمین ها به مردم فقیر کردند. تا قبل از پیروزی انقلاب شهرک های شاطرآباد و باریکه، جعفرآباد، دولت آباد، حافظیه، توسط مردم فقیر با مصالح چینه، خشت خام و گاهی اجر یا با نمای آجری و دیوارهای داخلی خشت خام و سقف تیرو چون و تخته کوب و در معدودی خانه ها با آهن ساخته شد. این شهرک ها تا سالیان زیادی فاقد آب ، برق و هرگونه امکاناتی بودند و ساکنان آنها روسئائیان مهاجر بدون زمین و کرایه نشین های محلات قدیمی شهر بودند.

شهرک های مدرن نیز توسط دولت برای کارمندان در جاهای مختلف ساخته شد. محله شش بهمن، شهرک آپارتمانی آبادانی و مسکن، شهرک صد دستگاه ، شهرک شرکت نفت.

روستاهای اطراف کرمانشاه به تدریج یکی پس از دیگری در بافت شهری حل شدند. باغ نی، شاطرآباد، چیاگُلان، چیامیرزا، چیاکَو، مرادحاصل، چاله چاله، کهریز، و قبل از آنها سراب سعید و سراب همت.

در اطراف شهر کرمانشاه در جنوب باغ های زیاد و وسیع و پردرختی بود که به تدریج رو به جنوب عقب نشینی کردند و تحلیل رفتند. بافت شهری همه جا را تا میدان فردوسی در بر گرفت.

در شمال کرمانشاه در حاشیه رودخانه آشوران، زمین های سبزی کاری فراوانی بود که با نهرهایی که از این رودخانه جدا می شدند مشروب می شد که آنها هم به مروز زمان از بین رفت و جای آنها را خانه هایی گرفت که با کمترین مصالح و در کوتاه ترین زمان از زمین سر بر می آوردند

 رودخانه آشوران که یک شاخه آن از دره سراب قنبر و شاخه دیگر از چشمه های کَینی روزان سرچشمه می گیرد شاخه غربی از غرب خیابان فردوسی و شاخه شرقی از شرق خیابان رو به پایین می آید و در چراغ برق ، سه راه برق روبروی مسجد بروجردی به هم متصل می شود و از غرب خیابان رو به پایین می آید و در پارکینک شهرداری فعلی به شرق خیابان می آید و بقیه مسیر را تا خیابان نواب در بین دو خیابان طی می کند و در جنوب میدان وزیری به طرف شرق خیابان جلیلی می رود و تا سه راه سیلو و رو به باغ نی پایین می رود و در شمال روستای باغ نی از کنار دیوار قرارگاه ارتش به طرف شرق می رود و دوباره از کنار دیوار به طرف شمال می رود تا به قره سو می رسد.



:: بازدید از این مطلب : 4923
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : جمعه 28 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت بیست و چهارم

فعل « می‌مانم ، می‌مانی ، ... » در کردی بدون « می » مضارع صرف می شود :

مینم / مینی / مینی / مینیم/ مینین/ مینن

 

بعضی کلمه‌ها در کردی دو گونه خوانده می‌شوند :

وِت ( وَت ) ، ...

در چنین کلمه‌هایی آن حرف صداگذاری نشده است.

 

کلمه‌ها یا حرف‌هایی که صداگذاری نمی‌شوند ، مثل فارسی خوانده می‌شوند.

 

در کردی بین اسم یا ضمیر ملکی و فعل و شناسه‌ی آن ، در کلمه‌هایی که به صدای « ـَ » ختم می‌شوند ، نشانه‌ی « ا » گذاشته نمی‌شود :

 

جسه‌ام ( جسه‌م ) ، لانه‌ام ( لانه‌‌م ) ، می‌کنم ( که‌م )

 

صدای « ـَ » در موارد زیر به صورت « æ ه » نوشته می‌شود :

الف ) به جای فعل « است » در ماضی نقلی : خواردیه ( خورده است ) ، خواردیده ( خورده‌ای ) ،

ب ) به عنوان حرف اصلی کلمه در واژه‌هایی که صدای آخر آنها « ـَ » است

ج ) در ترکیب با صفت اشاره : اَو کسه ، ...

د ) در ترکیبات دو حرفی نرمه نرم ، ...

ه ) به جای فعل « است » در فعل‌های اسنادی : هوا سرده ( هوا سرد است )

 

ضمیر « ت » همه‌جا به همین صورت نوشته ‌شود درست است ، گرچه زمان زیادی نیاز هست که این نکته در رسم‌الخط کردی تثبیت شود.

*

در پایان خاطر نشان می سازد در نحوه‌ی نوشتن و ثبت گفتارکردی کرمانشاهان نکته‌های زیادی وجود دارد که نیاز به بررسی بیشتر و دقیق‌تر دارد و در حوصله‌ی این نوشتار نیست. گردآوری و تدوین قواعد حاکم بر گویش مردم کرمانشاهان نیاز به کار گروهی علمی و تحقیق و تلاش زبان‌شناسان و متخصصین این کار دارد. آنچه آورده شد ، حاصل تجربیات حقیر در کار ثبت ترانه‌ها و ضرب‌المثل‌های کردی است که امید است مقبول نظر علاقه‌مندان بیافتد و فقط جنبه پیشنهاد دارد.

 با آرزوی توفیق برای همه فرهنگ دوستان. / بیست و پنج اردیبهشت سال نود و شش.                                                        غلامرضا بدری



:: بازدید از این مطلب : 217
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : چهار شنبه 26 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت بیست و سوم

تلفّظ بعضی کلمات به شکل‌های مختلف :

تفاوت در لهجه‌‌ها و اشکال گوناگون یک واژه مثلِ :

سیاه : سی ، سیا

روباه : رووی ، رووا ، ریوی

مثل ، چون : چوی ، جوی ، جویر ، وَک

جیب : گیفان ، گیرفان

همسایه : همسا ، هَوسا ، هاوسا

نامزد : دزویران ، دسگیران

سرخ شدم ، برشته شدم : برشیام ، برژیام

چشمه : کانی ، کَینی ، کِیَنی ، کاریز

روشن کردن آتش : گیرانن ، گُرّانن ، گیرسانن ، دا گیرسانن

کدخدا : کیخوا ، قویخا ،

در افعال کردی با اضافه کردن یک یا دو حرف به ابتدا یا انتهای فعل شکل‌های مختلفی از آن ایجاد می‌شود. مثلاً برای « نگاه کردن » شکل‌های :

 « سیل کَه » ، « سیر که » ،« سَی کَه »  « سیل کُه » ، « سَی کُه »  ( فارسی کرمانشاهی ) ، « تماشا که » ، « شا کَه » ، « بِرّوانه » ، « بِنورّه » ، « بوین » ، « بوینه » ، « سَرَنج بیه » همه به کار می‌روند.

در جدول زیر فعل « هاتِن » ( آمدن ) به صورت سوم شخص مضارع ( می‌آید ) دیده می‌شود. همین یک صیغه با اضافه کردن « اَ » یا « د » یا « دن » به 24 صورت می‌تواند گفته ‌شود ، گرچه در عمل همه‌ی شکل‌های آن استفاده نمی‌شود. اگر فعل با صیغه‌های دیگر هم صرف شود و یا در فعل‌های دیگر ممکن تغییرات چنان متفاوت باشد که باعث سردرگمی شود. بعضی شکل‌ها مشابه هستند امّا هنگام صرف در صیغه‌های دیگر تفاوت خود را نشان می‌دهند شکل بن فعل در بعضی حالات در حالت بدون ضمیر و با ضمیر ظاهراً یکسان است امّا در حالت‌های دیگر خود را نشان می دهد.

بعضی شکل‌های افعال که قابل صرف هم هستند کم به کار می‌روند یا ممکن است اصلاً استفاده نشوند. کسانی که به ابتدای فعل « اَ » اضافه می‌کنند ، معمولاً دیگر « د » و « دن » را به انتهای فعل اضافه نمی‌کنند.

جدول شماره بیست و سه ( حالات مختلف فعل « هاتِن » ( آمدن ) با اضافه شدن حروف )

 

بدون ضمیر

فقط با ضمیر

با الف اضافه

با دال اضافه

با الف و دال اضافه

با دال و نون اضافه

با الف و دال و نون اضافه

معنی فارسی

تِه

تِه

اَتِه

تِه‌د

آتِه‌د

تِه‌دِن

اَتِه‌دِن

می‌آید

تی

تی

اَتی

تی‌د

اَتی‌د

تی‌دِن

اَتی‌دِن

می‌آید

تیه

تیه‌ی

اَتیه‌ی

تیه‌د

اَتیه‌د

تیه‌دِن

اَتیه‌دِن

می‌آید

تیه‌

تیه‌ی

اَتیه‌ی

تیه‌ید

اَتیه‌ید

تیه‌یدِن

اَتیه‌یدِن

می‌آید

 

 

حرف « و » موصول ، بدون صدا با کلمه‌ی قبل خوانده می شود.



:: بازدید از این مطلب : 130
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : سه شنبه 25 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت بیست و دوم

جدا نوشتن اجزاء فعل مرکب : در افعال مرکب پیشوند و پسوند فعل باید جدا نوشته شوند. به عنوان نمونه فعل‌هایی که با « هل » و « دا » ساخته شده‌اند در جدول شماره بیست و دو مشاهده می کنید.

جدول شماره بیست و دو ( جدا نوشتن فعل‌های مرکب )

ردیف

با پیشوند هل

معنی فارسی

با پیشوند دا

معنی فارسی

1

هل ‌آردن

برآوردن

 

 

2

هل آوردن

بالا آوردن ، قَی کردن

 

 

3

هل پرین

برجَستن ، رقصیدن

 

 

4

هل پرویشقیان

وا رفتن ، خام شدن

 

 

5

هل پیچانن

پیچیدن به کسی

 

 

6

هل تکانن

بالا انداختن، باز کردن بخیه

 

 

7

هل جیسکانن

برجَستن ، جست و خیز

 

 

8

هل چنین

برچیدن ، دانه ورچین

دا ژَنگانن

بینی آویختن

9

هل خستن

بالا انداختن

دا خستن

گستردن ، انداختن فرش

10

هل داین

برافراشتن

دا مَنن

درمانده شدن

11

هل ساین

برخاستن

دار رشیان

ریختن،پخش شدن مردم

12

هل قُرّانن

هورت کشیدن

دا کتاین

فرو کوبیدن

13

هل کردن

پیچاندن ، جمع کردن ،

دا کراسیان

آرام و قرار گرفتن

14

هل کفتن

برآمدن ، سر برآوردن

دا کفتن

فرو افتادن

15

هل کلافیان

تند شدن و پیچیدن به کسی

دا نیاین

فرو نهادن،زمین گذاشتن

16

هل کیشاین

بر کشیدن ، ور کشیدن

دا کیشاین

دراز کردن

17

هل گردن

برداشتن ، بلند کردن

دا گردن

گستردن

18

هل گردین

برگشتن

دا نیشتن

نشستن ، مستقر شدن

19

هل ورّین

بلند کردن

دا ورّین

غصب کردن زمین

20

هل ویژانن

الک کردن

دا مِردن

فروکش کردن

21

هل هاتن

برآمدن ، طلوع کردن

دا هاتن

عادت کردن

22

 

 

 

 

23

 

 

 

 

24

 

 

 

 

 

 

 

 

« سه » و « ره » علائم مفعول در فعل هستند

مثال : بِردیه ( بُرده است ) ، بِردیه‌سه‌ی ( آن را برده است. )

بِوه‌ ( ببر ) ، ‌بِوه‌ره‌ی ( آن را ببر )



:: بازدید از این مطلب : 272
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : دو شنبه 24 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت بیست و یکم

اشتباه در نوشتنِ « خُوَه » ( خود ) و « خُوَه‌ت » ( خودت ) :

« خُوَه » ( خود ) اگر با ضمیر همراه شد نباید صدای « ـَ » ( ه ) حذف شود. واژه‌ی « خُوه‌ت » ( خودَت ) گاهی به صورتِ « خُوَد » نوشته می‌شود. در نوشتنِ این واژه به این شکل دو اشتباه وجود دارد : نخست این که ضمیرِ « تو » به جایِ این که به صورت « ت » نوشته شود به صورت « د » نوشته شده ، دوّم این که صدای آخر یعنی « ه »  حذف شده است. شکل درست آن این است : « خُوه‌ت » که خواندنِ آن به صورت « خُوه‌د » هم درست است.

 

 

شکل درست نوشتن صداهای « وی رقیق » و « وی فخیم » :

صدای « وی » را به صورت « یو » هم می‌نویسند که اشتباه است. علامت « و » را باید اوّل نوشت و سپس « ی » ؛ به صورت « وی » زیرا :

الف ) با شکل نوشتاری آن در فارسی یکسان است. در کلمه‌های فارسی « روی ، موی ،  شوی ، کوی‌ ، ... » علامت « و » در ابتدا نوشته می‌شود. این کلمه‌ها در کردی دارای دو صدا هستند و در واقع همان کلمه‌هایی هستند که دارای « واو مجهول » هستند و در گذشته هم در زبان فارسی مثل کردی خوانده می‌شدند و « وی » به صورت یک صدا خوانده می‌شده است ، همان‌طور که حالا هم در کردی به صورت یک صدا خوانده می‌شوند. ، در کلمه‌های دیگر فارسی نیز ردپای صدای « وی » دیده می‌شود مثل « مَویز » به معنای کشمش که کردها آن را به صورت « مَویژ » می‌خوانند یا « بنویس » و « قَوی » و ...

ب ) هنگام ادای آن دهان و لب جمع می‌شود.

ج ) کسی که کردی بلد نیست آن را درست‌تر از حالتی که با « یو » نوشته شود می‌خواند.

ه ) کسانی که برای آن علامت در نظر گرفته‌اند ، حرف « و » را اصل قرار می‌دهند و « ی » را به صورت دو نقطه روی آن قرار می دهند.

ز ) در بعضی افعال کردی در یک صیغه صدای « وی » وجود دارد که فقط در صورتی آن را با شکل « وی » و نه « یو » بنویسیم ، با صیغه‌های دیگر مطابقت می‌کند ، مثلاً در فعل شدن ، یک صیغه‌ی آن « نیه‌و » ( نمی‌شود ) است که صیغه‌ی دیگر فعل « نمی‌شوی » را باید به صورت « نیه‌وید » بنویسی که شبیه صیغه‌ی قبلی باشد. یا در فعل « نباشد » ( نَو ) که صیغه‌ی دیگر آن « نَوید » است که باید ابتدا « و » را بنویسیم.



:: بازدید از این مطلب : 128
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : یک شنبه 23 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت بیستم

تفاوت بین « بی » و « بیه »  در نوشتن :

« بی » یعنی « شد » و « بیه » یعنی « شده ». فعل « بی » در جمله هنگام ارتباط با دیگر اجزاء ممکن است صدای « ـَ » بگیرد. مثلِ : بیَ تیتَقان کَو. ( چهره‌اش از شدتِ خشم یا گریه مثل لانجین کبود شد. ) در اینجا « بیَ » شبیه « بیه » خوانده می‌شود ، امّا این دو مثل هم نباید نوشته شوند ، چون معانی آنها با هم متفاوت است.

طرز نوشتن فعل بودن : مطابق جدول شماره بیست

جدول شماره بیست ( شکل‌های فعل « بودن » و « اَستَن » در کردی )

 

مفرد

جمع

زمان

اوّل شخص

دوّم شخص

سوم شخص

اوّل شخص

دوّم شخص

سوم شخص

گذشته

بی‌م

بی‌ت

بی

بی‌مِن

بی‌ن

بی‌ن

مضارع

هه‌م

هه‌ی

هَس

هه‌یمِن

هه‌ین

هه‌ن

التزامی

بوم

بوید

بود

بویمِن

بوین

بون

امر

بوم

بو

بود

بویمِن

بوین

بون

 

شکلِ « سوم شخص مفرد » به طور استثنایی « س » به خودش می‌گیرد که نشانه‌ی وجود آن در گذشته در این فعل در گویش کردی در همه‌ی صیغه‌ها بوده است که بعد حذف شده است و حتّی هم اکنون نیز در بعضی لهجه‌ها به کار می‌رود :

هَسِم / هَسی / هَس / هسیم / هسین / هسِن

نوشتن افعالی که به صدای بلند « ـ ی » ختم می‌شوند ، مثل شکلِ گذشته‌ی بودن در جدول بالا « بی‌م ، ... » به هر دو صورت ، با چسباندن ضمیر یا بدون چسباندن ممکن است ، امّا شکل درج شده زیباتر است:

شکل‌های مختلف فعل «چی‌ین » ( رفتن) :

فعل « چی‌یِن » ( رفتن ) حالت خاصی دارد که در صیغه‌های مختلف به دو شکل ظاهر می‌شود ؛ « چی » و « چِ » ( چِه ) این‌طور صرف می‌شود :

جدول شماره بیست و یک ( شکل‌های مختلف فعل «چی‌ین » ( رفتن) )

 

مفرد

جمع

زمان

اوّل شخص

دوّم شخص

سوم شخص

اوّل شخص

دوّم شخص

سوم شخص

گذشته

چی‌م

چی‌ت

چی

چی‌مِن

چی‌ن

چی‌ن

مضارع

چِم ( چِه‌م )

چی

چی

چی‌مِن

چی‌ن

چِن ( چِه‌ن )

التزامی

بِچِم ( بچِه‌م )

بِچی

بِچی

بِچی‌م

بِچی‌ن

بِچِن ( بچِه‌ن )

صدای « ی » در صیغه‌های  سوم شخص مفرد مضارع اخباری و مضارع التزامی با تلفّظ کردی گفته می‌شوند و با صدای « ی » در بقیه صیغه‌ها متفاوت هستند.

بن مضارع را در دو حالت اخباری و التزامی در چهار صیغه‌ای که دیده می‌شود ( چِم / بِچِم / چِن / بِچِن ) اگر بخواهیم شکل ناقص نداشته باشد باید به شکل « چِه » بنویسیم  ( چِه‌م / بِچِه‌م / چِه‌ن / بِچِه‌ن ) ، امّا چون شکل ظاهر آن مناقشه‌برانگیز است در این کتاب به همان شکل اوّل نوشته شده.



:: برچسب‌ها: غلامرضا بدری ، نوشتن کردی کرمانشاهی ، رسم الخط کردی کرمانشاهی ,
:: بازدید از این مطلب : 128
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : شنبه 22 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت نوزدهم

طرز نوشتنِ حرف‌ها و نشانه‌هایی که به صدای « ـَ » ختم می‌شوند :

 حرف «  گه » :

در گویش کردی کرمانشاهی تکواژِ « گه » زیاد به کار می‌رود. این واژه پس از بسیاری از اسم‌ها می‌آید که آنها را معرفه می‌کند. حرف تعریف « گه » در فارسی وجود ندارد و در گویش کردی سورانی به صورت « که » استفاده می‌شود. وقتی این نشانه پس از اسمی می‌آید دلالت دارد بر این که آن اسم از قبل برای شنونده آشنا بوده و گوینده او را متوجه آن اسم خاص می‌کند. مثلاً وقتی گفته می‌شود « آمانتَ‌گه‌م بارَو . » ( امانتم را پس بیاور. ) مخاطب می‌داند که منظور کدام امانت است. امّا وقتی گفته می‌شود « حق دیرِم داوه‌ی امانتِم بکه‌م . »  ( حق دارم درخواست امانتَم را بکُنم . ) این جا منظور هر نوع امانتی است.

« گه » هم مثل موارد پیشین به ضمیر متّصل نمی‌چسبد. ( جدول شماره پانزده ) :

جدول شماره پانزده ( طرز نوشتن حرف معرفه « گه » ) :

حالت

مفرد

جمع

شخص

اوّل شخص

دوّم شخص

سوّم شخص

اوّل شخص

دوّم شخص

سوّم شخص

گه

گه‌م

گه‌ت

گه‌ی

گه‌مان

گه‌تان

گه‌یان

چون واژه‌ی « گه » در کردی کرمانشاه بسیار پرکاربرد است ، بیشترین اشتباه هم با چسباندن آن به ضمیر پس از آن پیش می‌آید. « گه » که خودش یک واژه‌ی مستقل و نشانه‌ی معرفه در کردی کرمانشاهی است ، صدای دوّم آن « ـَ » است و باید مستقل و به صورت        « گه » نوشته شود. امّا در بیشتر موارد آن را به ضمیر می چسبانند و این‌طور می‌نویسند : گَم / گَد ( گَت ) / گَی / گَمان / گَدان / گَیان که باید مطابق جدول بالا نوشته شود.

 

حرف ِ « له » :

تکواژِ « له » در کردی به معانی « در ، با ، از ، به » است. این حرف پیش از ضمیر یا صفتِ اشاره می‌آیدو یک واژه است که در انتها صدای «  ـَ » دارد و به واژه‌ی بعدی نمی‌چسبد.

لَه‌یره تا اَوره مَر چَنی دویره ! ( از اینجا تا آنجا مگر چقدر دور است. )

یه دوسِ مِنه ، زلفی مشکیه / له ایران زمین ، له وینه‌ی نیه

( این یار من است که گیسوانش مشکی‌ست در ایران‌زمین ، به مانند او نیست )

له زور رّوی‌داری توای نان در باری ( با زور پررویی می‌خواهد نان دربیاورد. )

« له » از ضمیر و صفت اشاره پس از آن جدا نوشته شود. این و آن ضمیر اشاره هستند و جمع بسته می‌شوند:  « له‌یانه » و « له‌وانه »  امّا وقتی همراه با اسمی بیایند ، صفتِ اشاره هستند. ( طبق جدول شماره شانزده )

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره شانزده ( جدا نوشتن « له » و ضمایر و صفات اشاره پس از آن )

چسباندنِ غلط

دو واژه

شکلِ درست

ضمیر یا صفتِ اشاره‌

فارسی ضمیر یا صفتِ اشاره

لَی

له‌ی

ای

این

لَو

له‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و

اَو

آن

لَیره

له‌یره

ایره

اینجا

لَوره

له‌وره

اَوره

آنجا

لَیه

له‌‌یه

ایه

این

لَوَه

له‌وه

اَوه

آن

لَمه

له‌مه

مه

من

لَتُ

له‌تو

تو

تو

لَوه

له‌وه

اَوه

او

لَیمه

له‌یمه

ایمه

ما

لَیوه

له‌یوه

ایوه

شما

لَوانه

له‌وانه

اَوانه

آنها

 

 

حرف « وَ » :

« وَ »  مترادف « له » است ، امّا چون این حرف قابل چسباندن به ضمیر و صفت اشاره نیست ، خود به خود جدا نوشته می‌شود امّا باید توجه داشت که ترکیب‌های آن هرکدام دو واژه هستند. « این » و « آن » اگر در ترکیب با « وَ » به صورتِ  « وَی » و « وَو » بیایند صفتِ اشاره هستند و پس از آنها اسم می‌آید :

« وَی خُوَر نازاره ! » ( قسم به این خورشید نازنین )

« وَو شازاده مامده ! » ( قسم به آن امامزاده محمّد )

امّا اگر به صورتِ « وَیه » و « وَوه » بیایند ضمیر اشاره هستند.

 

 

جدول شماره هفده (  ترکیب « وَ » با ضمایر و صفت‌های اشاره )

ترکیب دو واژه

شکلِ تفکیک شده

ضمیر یا صفتِ اشاره‌

فارسی ضمیر یا صفتِ اشاره

وَی

وَ + ی

ای

این

وَو

وَ + و

اَو

آن

وَیره

وَ + یره

ایره

اینجا

وَوره

وَ + وره

اَوره

آنجا

وَیه

وَ + یه

ایه

این

وَوه

وَ + وه

اَوه

آن

وَمه

وَ + مه

مه

من

وَتو

وَ + تو

تو

تو

وَوه

وَ + وه

اَوه

او

وَیمه

وَ + یمه

ایمه

ما

وَیوه

وَ + یوه

ایوه

شما

وَوانه

وَ + وانه

اَوانه

آنها

این حرف در گویش کردی به جای حروف « به ، از ، در ، با » به کار می‌رود. لازم به ذکر است مطابق آنچه گفته شد این حرف نیز باید به صورت « وه » نوشته می‌شد ، امّا نظر به این که شکلِ آشنای آن در فارسی همان « وَ » است ، در کردی هم آن را به همان شکل فارسی می‌نویسیم.

جدول شماره هجده ( حرف « وَ » و معانی متفاوت آن در کردی )

حرف فارسی

حرف کردی

مثال

معنی فارسی

از

وَ

کسی وَ ناو دل کسی خَوَر نَیری

کسی از درون دل کسی خبر ندارد

به

وَ

گردنه بگر وَلی وَ انصاف

گردنه بگیر ولی به انصاف

در

وَ

گردو وَ مال خان بسیاره ، ولی وَ شماره

گردو در خانه‌ی خان بسیار است ، ولی به شماره

با

وَ

مانگ وَ چَو دوینِنَی ، وَ کِلِک وَ لی اشاره که‌‌ن

ماه را با چشم می‌بینند ، با انگشت به آن اشاره می‌کنند

 

نشانه‌ی « ـَ » به معنای حرف « به » :

حرف  « ـَ » ( حرفِ « به » فارسی ) تبدیل به « ﻪ ، ﻩ » نمی‌شود که به واژه‌ی قبل از خودش بچسبد. مثال : « بویشنَ دوسَ‌گه‌م » ( به دوستم بگوئید )

صدای « ـَ » گاهی نقش میانجی بین دو واژه را دارد. همان‌طور که ما در فارسی مضاف و مضافُ‌الیه را با صدای « ـِ » میانجی به هم نسبت می‌دهیم و « ـِ » را به شکل‌های « ﻪ ﻩ » به واژه‌ی اوّل نمی‌چسبانیم ، در کردی کرمانشاهی هم چنین است.

جدول شماره نوزده ( طرز نوشتنِ حرف اضافه‌ی « ـَ » در رسم‌الخط کردی )

غلط

درست

معنی فارسی

توضیحات

بویشنه دوسه گَم

بویشنَ دوسَ‌گه‌‌‌م

به دوستم بگویید

 

باینه بان

باینَ بان

به پشتِ‌بام بیایید

 

ضمیرِ « من » در کردی :

 این ضمیر در کردی « مِه » است. صدای آخر آن « ـِ » است و مثل موارد گفته شده در مورد صدای « ـَ » ، صدای آخر این ضمیر به شکل « ﻪ » نوشته می‌شود. 



:: بازدید از این مطلب : 156
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : جمعه 21 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت هجدهم

افعال ، اسم‌ها و حروفی که به صدای « ـَ » ختم می‌شوند نباید به واژه‌ی بعدی چسبانده شوند ( واژه‌ا‌ی که پس از این سه گروه می‌آید در بیشتر حالات ضمیر متصل است. ) :

طرز نوشتنِ افعالی که به صدای « ـَ » ختم می‌شوند :

در استفاده از رسم‌الخط فارسی در گویش کردی کرمانشاه هنگامِ نوشتن افعال مضارع اخباری و التزامی که صدای آخر آنها « ـَ » است اگر بخواهیم از همان علامت « ـَ » استفاده کنیم که مخصوص وسط واژه است و ضمیر متّصل را به آن بچسبانیم واژه ناقص نوشته می‌شود : « بِکَم ، بِنَم ، بیَم » در اینجا ناچاریم این صدا را به همان شکل   « ﻪ ، ﻩ » بنویسیم و نمی‌توان ضمایر متّصل را به علامتِ « ﻪ ، ﻩ » چسباند و باید جدا نوشته شوند. برای آشنایی خوانندگان با شکل این افعال ، لیست تعدادی از آنها با ضمیر اوّل شخص در جداوّل شماره هشت ، نه ، ده و یازده می‌آید :

 

جدول شماره هشت ( لیست افعال با گویش کردی کرمانشاهی )

فارسی

بن مضارع

مضارع اخباری

مضارع التزامی

گذشته ساده

امر

کَردن

که

که‌‌م

بکه‌م

کِردِم

بکه

بُردن

به

به‌م

بِوه‌م

بِردِم

بِوه

خوردن

خُوه

خُوه‌م

بخُوه‌م

خُواردِم

بِخوه

نهادن ( گذاشتن )

نه

نه‌م

بِنه‌م

نیام

بِنه

دادن

ده

ده‌م

بیه‌م

دام

بیه

انداختن

خه

خه‌م

بِخه‌م

خِستِم

بِخه

آمدن

تیه

تیه‌م

بام

هاتِم

بَو

جدول شماره نه : لیست افعال با گویش کردی شمال کرمانشاه ( کُلیایی ، بیلوار ، ...) :

فارسی

بن مضارع

مضارع اخباری

مضارع التزامی

گذشته ساده

امر

کَردن

که

اَکه‌‌م

بکه‌م

کِردِم

بِکه

بُردن

به

اَوه‌م

بِوه‌م

بِردِم

بِوه

خوردن

خُوه

اَخُوه‌م

بخُوه‌م

خُواردِم

بِخوه

نهادن ( گذاشتن )

نه

اَنه‌م

بِنه‌م

نیام

بِنه

دادن

ده

اَیه‌م

بیه‌م

دام

بیه

انداختن

خه

اَخه‌م

بِخه‌م

خِستِم

بِخه

آمدن

تیه

اَتی‌م

بام

هاتِم

بَو

 

جدول شماره ده (  لیست افعال به شکل منفی ) :

فارسی

بن مضارع

مضارع اخباری

مضارع التزامی

گذشته ساده

نهی

کَردن

که

نیه‌که‌م

نکه‌م

نَکردِم

نَکه

بُردن

به

نیه‌وَه‌م

نَوه‌م

نَوِردِم

نَوه

خوردن

خُوه

نیه‌خُوه‌م

نَخُوَه‌م

نَخواردِم

نَخُوَه

نهادن ( گذاشتن )

نه

نیه‌نه‌م

نَنه‌م

نَنیام

ننه

دادن

ده

نیه‌م

نَیه‌م

نِیام

نَیه

انداختن

خه

نیه‌خه‌م

نَخه‌م

نَخِستِم

نَخه

آمدن

تیه

نیه‌تیه‌م

نام

نهاتِم

نَو

جدول شماره یازده : لیست افعال به شکل منفی با گویش کردی شمال کرمانشاه ( کُلیایی ، بیلوار ، ...) :

فارسی

بن مضارع

مضارع اخباری

مضارع التزامی

گذشته ساده

نهی

کَردن

که

نا‌که‌م

نکه‌م

نَکردِم

نَکه

بُردن

به

نا‌وَه‌م

نَوه‌م

نَوِردِم

نَوه

خوردن

خُوه

نا‌خُوه‌م

نَخُوَه‌م

نَخواردِم

نَخُوَه

نهادن ( گذاشتن )

نه

نانه‌م

نَنه‌م

نَنیام

ننه

دادن

ده

نایه‌م

نَیه‌م

نِیام

نَیه

انداختن

خه

ناخه‌م

نَخه‌م

نَخِستِم

نَخه

آمدن

تیه

نَتی‌م

نام

ناتِم

نَو

در ترکیب فعل ربطی « است » با اسم‌ها یا صفت‌های قبل از آن که صدای آخر آنها    « ـَ » است نیز این مشکل وجود دارد که به همان ترتیب قبلی در فارسی حلّ شده است. مثلاً صفتِ « آماده» که در فارسی هم صدای آخر آن « ـَ » است ، امّا آن را با « ـِ » تلفّظ می‌کنند ، در ترکیب با فعل « است » در فارسی به صورت « آماده‌ام » نوشته و خوانده می‌شود ، امّا در کردی به صورتِ « آماده‌م » : ( جدول شماره دوازده )

جدول شماره دوازده :

 

اوّل شخص

دوّم شخص

سوّم شخص

 

فارسی

کردی

فارسی

کردی

فارسی

کردی

مفرد

آماده‌ام

آماده‌م

آماده‌ای

آماده‌ی

آماده است

آماده‌س

جمع

آماده‌ایم

آماده‌یم

آماده‌اید

آماده‌ین

آماده‌اند

آماده‌ن

 

 

 

طرز نوشتنِ ماضی نقلی ( به صدای « ـَ » ختم می‌شود ) و اتصال به ضمیر :

مثال ؛ فعل « شده‌ام » : مطابق جداول شماره سیزده و چهارده

جدول شماره سیزده ( صرف فعل شده ام در زبان کردی )

 

اوّل شخص

دوّم شخص

سوّم شخص

 

فارسی

کردی

فارسی

کردی

فارسی

کردی

مفرد

شده‌ام

بیمه

شده‌ای

بیده

شده است

بیه

جمع

شده‌ایم

بیمنه

شده‌اید

بینه

شده‌اند

بینه

در ترکیب با صفت و اسم « سه » به ماضی نقلی اضافه می‌شود :

بیمه‌سه گیای هفت‌مال اَرّام رَسی. / بیه‌سه خوینی‌م.

جدول شماره چهارده : اضافه شدن « سه » به فعل ماضی نقلی متعدی ؛ مثالِ « بُردن » :

 

اوّل شخص

دوّم شخص

سوّم شخص

 

فارسی

کردی

فارسی

کردی

فارسی

کردی

مفرد

مرا برده است

بِردیه‌سه‌م

تو را برده است

بِردیه‌سه‌ت

او را برده است

بِردیه‌سه‌ی

جمع

ما را برده است

بِردیه‌سه‌مان

شما را برده است

بِردیه‌سه‌تان

آنها را برده است

بِردیه‌سه‌یان

طرز نوشتنِ اسم‌هایی که به صدای « ـَ » ختم می‌شوند هنگامِ اتصال به ضمیر :

مثال از اسم‌های فارسی در گویش کردی که به صدای « ـَ » ختم می‌شوند :

شانه‌ای ؛ « شانه‌ی وَ ناو سری شکانِم تا تپ سری وا بی ! » ( شانه‌ای میان سرش شکستم تا موهای به هم ریخته‌اش باز شد ! )

 لانه‌ام ؛ ( لانه‌م : آو کِردَ لانه‌م ) ( آب در لانه‌ام ریخت ، خانه‌ام را ویران کرد. )

وَ قُروان ناله‌ی بان تخت مریضخانه‌ت بام ! ( به قربان ناله‌ی روی تخت مریضخانه‌ات شوم !

اسم‌های کردی ؛ مثالِ :

پا نیایده‌سه بان دیده‌م ! ( پا رویِ چشمم نهاده‌ای. )

 پویته‌‌م ژان که‌ی ! ( کُلیه‌ام درد می‌کند. )

کُنه‌ی هل‌گِرد و چیَ رّای کَیریز !( مَشکِ آبی برداشت و رفت به طرف کاریز ! )

سینه‌م خَفه ( سینه‌ام خفه است ، تنگی نفس دارم. )



:: بازدید از این مطلب : 385
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : پنج شنبه 20 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت هفدهم

تعداد زیادی از واژه‌های کردی ، از جمله فعل‌ها به صدای « ـَ » ختم می‌شوند. این موضوع باعث شده کسانی که نوشتن کردی را بلد نیستند این واژه‌ها را به واژه‌ی بعدی بچسبانند. در صورتی که صدای آخرِ این واژه‌ها را باید به صورت « ﻪ ، ﻩ » نوشت و نیازی به نوشتن نشانه‌ی « ـَ » پیش از آن نیست. و آن را نباید به کلمه‌ی بعدی هم چسباند ، ولو این که ضمیر باشد. همان‌طور که در فارسی کلمه‌هایی را که به صدای   « ـِ » ختم می‌شوند به همین صورت می‌نویسند و این کلمه‌ها را جدا می‌کنند و اگر لازم باشد یک الف در وسط آن اضافه می‌کنند ، امّا در کردی اضافه کردن الف لازم نیست ( جدول شماره هفت ) :

جدول شماره هفت

فارسی

کردی

درست

غلط

خانه‌ات

مالَ‌‌گه‌ت

مالَگَت ، ماله گَت

مایه‌یِ عبرت شده‌ام

بیمه‌سه پَن

بیمَسَ پَن

می‌برم

به‌م ( به : بنِ مضارع ) + ضمیر اوّل شخص

بَم

آشکار است که هنگام اتصال اسم یا فعل یا حرف به ضمیر یا هر واژه‌ی دیگری نباید از حروف اصلی آن کاست. در رسم‌الخط فارسی این ایراد ممکن است در مورد افعال ماضی نقلی پیش بیاید ، چون آخر آنها به صدای « ـِ » ختم می‌شود. مثلِ : « آمده‌ام ». همان‌طور که می‌بینید برای این که بتوان ضمیر را پس از فعل نوشت یک « ا » بین آنها اضافه می‌کنند. ( در فارسی صدای « ـِ » را در آخر واژه‌ها به این دو شکل : « ﻪ ، ﻩ » می‌نویسند. )

گروه بزرگی از واژه‌های کردی کرمانشاهی شامل افعال ، اسم‌ها و حروف به صدای « ـَ » ختم می‌شوند. بسیاری از کردی‌نویس‌هایی که می‌خواهند کردی جنوب را به شکل ساده و بدون استفاده از رسم‌الخط سورانی بنویسند هنگامی که این واژگان به واژه‌ی بعدی می‌رسند ، صدای « ـَ » را به همین صورت « ـَ » می‌نویسند و واژه را به اشتباه و به ناچار به واژه‌ی بعدی می‌چسبانند.



:: بازدید از این مطلب : 212
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : چهار شنبه 19 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت شانزدهم

مهمّ‌ترین نکات در رسم‌الخط و نوشتن :

الف ) یک شکل نوشتن :

یک واژه در تمام متن به یک شکل نوشته شود. این ایراد ظاهراً خیلی پیشِ پا افتاده است. امّا در بسیاری از کتاب‌هایی که در کرمانشاه چاپ می‌شود وجود دارد.

ب ) زیبایی ظاهری :

توجه به زیبایی در رسم‌الخط با حفظ اصول دیگر

شکل واژه‌های « ذانستن » ( دانستن ) ، « سُزانن » ( سوزاندن ) ، « چُزانم » ( چه می‌دانم ) ، قُش ( جغد ) گرچه درست است ، امّا به صورت « زانستن » ، « سوزانن» ، « چوزانم » و « قوش » زیباتر به نظر می‌رسد.

گرچه رعایت نیم‌فاصله در واژه‌های مرکب ضروری است ، امّا گاهی به زیبایی ترکیب آسیب می‌رساند :

در واژه‌های مرکب که جزء اوّل آنها در آخرش حروف مجزا مثل « د ، ذ ، ر ، ز ، ژ ، ا ، و » قرار گرفته است که به حرف بعدی نمی‌چسبند نباید تکواژ دوم را با نیم‌فاصله پس از تکواژ اوّل قرار داد زیرا باعث تغییر شکل و زشت شدن و غلط خواندن واژه‌ی مرکب می‌شود. مثلاً « خیروری‌ناتی » ( خیرندیده ) را باید با فاصله نوشت « خیر و رّی ناتی » ( خیر ندیده ) یا « سرولی‌شیویای » ( سر و لی شیویای ) ، امّا می‌توان « ژان‌له‌دل‌چی » ( درد به‌شکم‌رفته ) را با نیم‌فاصله نوشت.

ج ) رعایت اصول دستورزبان فارسی با حفظ استقلال  :

 در نوشتن واژه‌ها و قوانین حاکم بین اجزاء جمله تا جایی که گویش کردی با فارسی قابل انطباق و مقایسه است و دقّت در تفاوتِ زبان فارسی با گویش‌های کردی کرمانشاهی.

د ) نوشتن واژه‌های فارسی و عربی به شکل اصلی آنها :

واژه‌های فارسی و عربی در نوشتن کردی با رسم‌الخط فارسی به همان صورت و با همان حروفی نوشته ‌شوند که در فارسی هست. حروفی که نشان‌دهنده‌ی صداهای عربی هستند ( ث ، ح ، ذ ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ع ، غ ) در این رسم‌الخط حذف نمی‌شوند. واژه‌های مشدّد با علامتِ تشدید و واژه‌های دارای همزه به همان صورت عربی نوشته می‌شوند. تغییر شکل واژه‌های دارای این حروف و نشانه‌ها با توجه به این که در فارسی و حتی کردی سورانی از الفبای عربی استفاده شده و خودِ آنها هم ریشه‌ی عربی دارند ، لزومی ندارد. چون ایرانیان که خواندن فارسی را آموزش می‌بینند ، با شکل این واژه‌ها آشنا هستند خیلی راحت‌تر می‌توانند متن را بخوانند و با توجه به شکل ظاهر کلمه ، حتی اگر در کردی کرمانشاهی تغییر مختصری هم کرده باشد ، پی به ریشه‌ی آن می‌برند. مثل ؛ انصاف ، اَلله ، بَطال ( از ریشه‌ی بِطالت که فارسیِ آن با تشدید نوشته می‌شود ) ، بغداد ( که در اصل یک واژه‌ی فارسی است ) ، طما ( طمع ) ، عصر ( اشک ) با توجه به واژه‌ی هم‌خانواده عصاره ، صایَو ( صاحب ) ، حیز ( خیز ) ؛ مثال : حیز گِر ، معادل برخیز. حُشک ( خُشک ) به تغییر حرف « ح » به « خ » توجه شود.  ، ضری ( ضریع ) ، اَتَر ( اثر ) ، طانه ( طعنه ) ، صو ( صبح ) ، قصه ( سخن ) ، ظلم ( ظلم ) ، ضایف ( ضعیف ) ، ذَین ( ذهن ) ، ...

البتّه همیشه مشابهت‌ها نباید مبنای توجه باشد. تفاوت‌ها هم در معنی و شکل باید دیده شود. مثلاً بعضی افراد واژه‌ی « خاس » ( خوب ) را که واژه‌ای کردی است ، با « خاص » فارسی اشتباه می‌کنند.

ج ) واژه‌ها از هم جدا و کامل نوشته شوند :

در ابتدا این نکته که واژه‌ها هنگامِ نوشتن نباید به هم چسبانده شوند امری بدیهی و آسان به نظر می‌رسد ، امّا وقتی به کتاب‌های قدیمی فارسی نگاه می‌کنیم می‌بینیم که این موضوع قبلاً در خیلی از کتاب‌ها رعایت نشده ، ولی هم‌اکنون بسیار رعایت می‌شود. امّا در کرمانشاه که کردی‌نویسی با رسم‌الخط فارسی و ساده هنوز در ابتدای کار خود است ، این موضوع می‌شود گفت اصلاً رعایت نمی‌شود. کتاب‌های کردی قدیمی که به هورامی نوشته شده‌اند نباید ملاک قرار گیرند ، چون رسم‌الخط آنها بسیار ابتدایی است و مبنی بر اصول تعریف شده‌ای نیست و بحث زبان هورامی هم موضوع دیگری است.

 این از اصول اوّلیه‌ی نوشتن است که اسم و ضمیر ، فعل و ضمیر ، حروف ربط ، اضافه ، معرفه و ... باید طبق اصولی کنار هم قرار گیرند. ضمیر متّصل باید فقط در صورتی به اسم یا فعل چسبانده شود که زیبایی آن از بین نرود و باعث حذف صدای آخر نشود. اگر صدای آخر   « ـَ » بود ( که البته باید به صورت « ﻪ ، ﻩ » نوشته شود ) ضمیر به هیچ‌وجه نباید به واژه چسبانده شود. چسباندن واژه‌ها باعث شکسته شدن و از بین رفتن اجزاءِ آخر آنها می‌شود بدون این که متوجه شویم.



:: بازدید از این مطلب : 268
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : سه شنبه 18 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت پانزدهم

جدول شماره شش

واژه‌ی چه در گویش کردی کرمانشاهی :

در جمله‌ی « چُزانِم » ( چِه می‌دانم ) نکته‌ای نهفته است. فعل با کدام صیغه ( می‌دانم ، می‌دانی ... ) نوشته شود مورد بحث نیست. این جمله به صورت یک کلمه‌ در کردی خوانده می‌شود و ممکن است بعضی‌ها فکر کنند یک کلمه‌ی ساده است ، امّا از روی معنی آن می‌توان فهمید که دو کلمه است که از ترکیب « چُ » و « زانِم » درست شده است. زانم فعل است و    « چُ » همان « چِه » فارسی است. اگر دقّت کرده باشید صدای آخر آن به « ـُ » ختم شده است و این یک مورد استثنا در کردی و فارسی است. من هیچ واژه‌ای در کردی یا فارسی ندیده‌ام که به صدای« ـُ » ختم شود بجز « دو » . در واقع واژه‌ی « چه » فارسی ، در کردی با سه صدای « ـَ ، ـُ ، ـِ » خوانده می‌شود که می توان « چَ » را مثل بقیه واژه‌های مشابه در کردی این‌طور نوشت « چه » ( چه بِکه‌م )  و « چِ » را برای مشخص شدن از واژه‌ی قبلی با صدا در زیر آن « چِه » ( چِه آیمی‌گه ) و « چُ » را دو جور می‌توان نوشت « چُه » ( چُه‌زانم ) یا « چو » ( چوزانم ).

حذف علامت « ـَ » وقتی به جای آن از علامت‌های « ﻪ ﻩ » استفاده می‌شود.

در کردی وقتی در آخر کلمه از صدای « ـَ » استفاده می‌کنند ، علامت « ـَ » را روی حرفِ قبل از آخر نمی‌گذارند آن را به این صورت می‌نویسند : « چه » ، « بکه ». ، چون همان علامت آخر « ه » خودش صدای « ـَ » است. نیاز نیست این‌طور نوشته شود : بکَه ، چَه .



:: بازدید از این مطلب : 152
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : دو شنبه 17 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت چهاردهم

جدول شماره پنج:

در جدول شماره پنج کلمه‌ی « گه » ( نشانه‌ی نکره « گ » + مخففِ فعل است « ه » ) با نشانه‌ی معرفه « گه » تفاوت دارد. نشانه‌ی معرفه خودش پیش از ضمیر قرار می‌گیرد:      « گه‌ی » امّا در اینجا « گه » را نمی‌توان به ضمیر « ی » چسباند.

حرف « گ » علاوه بر کمک به تلفّظ اسمِ نکره پیش از نشانه‌ی فعل محذوف ، در جاهای دیگر هم به خواندنِ راحتِ بعضی واژه‌ها پیش از نشانه‌های دیگر کمک می‌‌کند :

الف ) در خواندن اعداد یک و دو و سه پیش از « یان » ( شان ) :

هردوگ‌یان مَنِن ، یه نیه یَکی‌گ‌یان نیم مَن بو ! ( هر دوتاشان مَن هستند ، این نیست یکی‌شان نیم مَن باشد )

 هر سِه‌گ‌یان ( هر سه‌تاشان )

ب ) در خواندن اسم‌های نکره پیش از ضمایر ملکی ( جدول شماره شش ) :

بِرّی‌گ‌یان ( گروهی‌شان ) ، دو سی‌گ‌یان ( دو سه تایشان ) ،

ج ) به جای « که » : تا اَوره‌گ خُوارد دامَ لی ( تا آنجا که خورد ، او را زدم.

د ) در خواندنِ اسم‌ها پیش از « ش » ( هم ) و « و » :

خدای‌گ‌یش هس. ( خدایی هم هست. )

نانی‌گ و گای وَ لای چوی یَکه ! ( نانی و گاوی پیش او مثل هم هستند. )



:: بازدید از این مطلب : 135
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : یک شنبه 16 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت سیزدهم

نکته‌هایی در باره‌ی خصوصیات بعضی واژگان در گویش کردی کرمانشاهی و بررسی مقایسه‌ای آنها با واژگان فارسی  :

نشانه‌ی اضافه ( نقش‌نمای اضافه ) در کردی به دو صورت « ـِ » و « ـَ »  :

در فارسی برای بیان نسبتِ اضافه بین دو اسم از صدای « ـِ » استفاده می‌شود مثلِ     « مادرِ من » در کردی هم چنین است مثلِ « دالِگِ مه » امّا هنگامی که حرف تعریفِ « گه » پس از اسم می‌آید ، در انتهای اسمِ پیش از آن صدای « ـَ » می‌آید : « دالِگَ‌گه‌م »

تفاوت شکلِ ضمیر تو در گفتن و نوشتن :

ضمیر « تو » در گویش کردی کرمانشاه هنگامی که به صورت متّصل به کار می‌‌رود ، گاهی « د » خوانده می‌شود. امّا تلفّظ آن به صورت « د » دلیل بر این نیست که ما آن را به همین صورت بنویسیم ، زیرا در نوشتار باید به ریشه‌ی واژه ، که در اینجا ضمیر « تو » است ، توجه کرد نه به تغییر واژه در گفتار. مثلاً ما در فارسی واژه‌ی « اجتماع » را هیچ‌وقت به صورت بیان شده‌ی « اشتما » نمی‌نویسیم. یا واژه‌ی « وجدان » را که « وژدان » تلفّظ می‌شود ، به صورت دوّم نمی‌نویسیم. یا عنبر را به شکل گفتاریِ « عمبر » نمی‌نویسیم.

حرف نکره‌ی « گ » :

در مورد حرفِ تعریف « گه » صحبت خواهد شد. حرف « گ » نشانه‌ی نکره است. گرچه در کردی هم مثل فارسی نشانه‌ی نکره در اصل همان حرف « ی » است ، امّا چون در زبان گفتاری کردی فعل حذف می‌شود و حرف « ی » نمی‌تواند به شناسه‌ی باقیمانده از فعل بچسبد و تلفّظ آن بسیار سخت و غیرطبیعی است ، حرف « گ » به عنوان دوّمین نشانه‌ی نکره بین اسم و شناسه‌ی شخصی فعل قرار می‌گیرد. مثلاً در کردی می‌گویند : « پیای‌گِم کِرِنی » ( مردی هستم کرندی. ) اگر دقّت کنید در جمله‌ی کردی فعل « هست » حذف شده و بدون اضافه کردنِ « گ » جمله در کردی می‌شود « پیای‌م کِرِنی » که تلفّظ آن بسیار سخت است. حتی در فارسی هم به همین مشکل برمی‌خوریم : « مردی‌م تهرانی. »

در کردی با اضافه کردنِ « گ » مشکل حذف فعل حلّ شده ، امّا در فارسی فعل را می‌گویند: « مردی هستم تهرانی. » شاید هم به ندرت این‌طور بگویند : « مردی‌اَم تهرانی. »



:: بازدید از این مطلب : 164
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : شنبه 15 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت دوازدهم

تفاوت زبان نوشتار و زبان گفتار :

مشکل اصلی این است که رسم‌الخط و دستورزبان برای زبان نوشتاری ابداع شده است ، رسم‌الخط و دستور زبان فارسی با توجه به مقتضیات زبان نوشتاری فارسی ، صداهای موجود در آن و ساختار واژگان و جمله در آن درست شده است. در حالی که گویش کردی کرمانشاهی یک زبان محاوره‌ای و گفتاری است. ما یک زبانِ گفتاری و عامیانه را می‌خواهیم با زبانِ نوشتاری بنویسیم. ساخت زبان گفتار با نوشتار متفاوت است. نوشتار و گفتار در نوع و چینش واژگان ، نحوه‌ی ارتباط آن واژه‌ها ، اِعراب‌‌گذاری و حذف و اضافه شدن نشانه‌ها و حروف ، استفاده از اصطلاحات و زبانزدها و دخیل شدن گویش‌ها و لهجه‌ها ، دخالت لحن و حالت بیان در گفتار و ... با هم تفاوت دارند و این موضوع کار را پیچیده می‌کند.

حتی برای نوشتن لهجه‌ی فارسی هم در نحوه‌ی رعایت دستورزبان فارسی مشکل وجود دارد ، چه برسد به این که برای لهجه و گویش دیگری از آن استفاده کنیم. فرض کنید بخواهیم مطابقِ لهجه‌ی مردم تهران متنی را بنویسیم. مثلِ بعضی نویسندگان معاصر که سعی بر نوشتن گفته‌ها و اصطلاحات و ... مردم تهران کرده‌اند. این مطابقت هر لحظه مشکلی ایجاد می‌کند.

مثلاً در فارسی می‌نویسند « او را به خانه‌ی مادرش ببر. » ، امّا می‌گویند « ببرش خانه‌ی ننش » و در کردی می‌گویند « بِوَرَی مال دالگِی ». این جمله‌ی گفتاری کردی را نمی‌توان با قواعد دستوری جمله‌ی اوّل نوشت ، مثلاً اگر فعل را بیاوریم آخر جمله و بنویسیم « مال دالِگی ِبوَرَی » جمله بی‌معنی می‌شود. گرچه حقّ نداریم چنین کاری بکنیم. در جمله‌ی فارسی « او را به خانه‌یِ مادرش ببر » شش واژه وجود دارد و اینجا سه واژه. حتی اگر تعداد واژگان برابر باشد نمی‌توان به طور مکانیکی چینش کلمه‌ها را عوض کرد و اگر هم بخواهیم این کار را بکنیم مترادف تک‌تک واژه‌ها وجود ندارد که در جای آنها قرار دهیم و اگر به فرض محال این چنین هم باشد و بتوانیم این کار را بکنیم جمله‌ی کردی دیگر معنی و مفهوم خود را از دست می‌دهد.

تنها کاری که در مورد جمله‌ی بالا می‌توان کرد اصلاح شکل نوشتاری واژه‌ی « بوَرَی » به « بوه‌ره‌ی » است با این تحلیل که این واژه چهار جزء دارد : « بِ + وه + ره + ی » و شامل اجزاء زیر است :

 بِ ( علامتِ فعل امر ) + وه ( بنِ مضارع فعلِ بردن با تغییر شکلِ حرف « ب» به « و » ) + نشانه‌ی مفعولی در فعل متعدّی + ضمیر متصلِ مفعولی سوّم شخص مفرد ،

 چون حروف اصلی کلمه را نباید و نمی‌توان با نشانه‌های « ـَ ، ـُ ، ـِ » نوشت ، پس بُنِ مضارع فعل بُردن را هم نمی‌توانیم به صورت « وَ » بنویسیم ، همان‌طور که در مورد تمام افعال مشابه این موضوع صادق است. در مورد علامتِ مفعول هم همین طور.



:: بازدید از این مطلب : 139
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : جمعه 14 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت یازدهم

جدول های شماره دو، سه و چهار



:: بازدید از این مطلب : 143
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : پنج شنبه 13 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت دهم

آواشناسی و رسم‌الخط در زبان فارسی و گویش‌های کردی

الفباءِ سورانی :

الفباء سورانی برای نوشتن کردی کرمانشاهی از الفباء فارسی بهتر است امّا رسم‌الخط سورانی را هیچ کرمانشاهی به راحتی نمی‌تواند بخواند. کسانی که خواندن کردی سورانی را آموخته‌اند می‌توانند آن را با زحمت و به کندی بخوانند. این رسم‌الخط گرچه از الفبا و رسم‌الخط فارسی اخذ شده امّا تغییراتی در آن داده شده که در اینجا مختصری به آنها اشاره می‌گردد :

الف ) حروف « ث ، ذ ، ص ، ض ، ط ، ظ » در آن حذف شده است.

ب ) حروف « ح ، ع ، غ » کماکان در آن باقی مانده اند. در کردی سورانی صداهای حلقی عربی « ح ع » از مخرج عربی ادا می‌شود. به قول مرحوم بهار :

« اکراد آریایی‌نژاد به سببی که بر ما پنهان‌ست حروف ویژه‌ی عربی را مثلِ خودِ عربان از مخرج ادا می‌کنند ، در حالی که بعضی از مخرج‌های قدیم آریایی را که دیگر ایرانیان فراموش کرده‌اند مانند    « خو » و  واوهای مجهول و غیره را هم در کمال صحت ادا می‌کنند و این عجیب است »

ج ) حروف « ڵ ، ڕ ، ڤ ، ۆ ، ێ » به آن اضافه شده که :

حرف « ڵ » برای « ل فخیم » ،

حرف « ڕ » برای « ر فخیم » ،

حرف « ڤ » برای واو فارسی ( صدای v انگلیسی )  ،

حرف « ۆ » برای مُصَوتِ « ـُ » ،

حرف « ێ » برای یک مٌصَوتِ خاص در گویش سورانی به کار می‌رود که در بعضی واژه‌ها جایگزین « ـِ » در فارسی است ، امّا آن را کمی خفیف‌تر از « ای » و بین « ـِ » و « ای » می‌خوانند. این مصوت به « ای » فخیم گویش کرمانشاهی نزدیک است.

د ) در کردی سورانی صدای « ـَ » را در همه جای واژه اوّل ، وسط و آخر به شکل‌های « ﻪ ، ﻩ » می‌نویسند. صدای « ـُ » را به شکل « ۆ » می‌نویسند و صدای « ـِ » را چون در گویش خود ندارند نمی‌نویسند و نشانه‌ای هم برای آن در نظر نگرفته‌اند و در واژه‌هایی که صدای« ـِ » دارد ، آن را یا شبیه صدای « ی » می‌خوانند یا تقریباً شبیه ساکن و حرکتی برای آن نمی‌گذارند. گرچه در بعضی کتاب‌های مربوط به آوانویسی و الفبای سورانی « ـِ » را معادل « ێ » می‌گیرند ، امّا در کردی سورانی تلفّظ صدای « ـِ » ‌‌‌آن‌طور که در فارسی و همچنین کردی کرمانشاهی هست وجود ندارد.

ه ) در زبان فارسی و همچنین کردی هیچ کلمه‌ای با مٌصَوت شروع نمی‌شود. در رسم‌الخط کردی در ابتدای واژه با نوشتنِ همزه « ء » قبل از مٌصَوت و چسباندن به آن، صدای « ا » را به شکل « ﺋا » ، صدای « او » را به شکل « ئوو » ، صدای « ای » را به شکل « ﺋﻴ » ، صدای « ـَ » را به شکلِ « ﺋﻪ » و صدای « ـُ » را به شکلِ « ﺋۆ » می نویسند. در وسط و آخر مٌصَوتِ بدون همزه را به شکل‌های « ا ، وو ، ﻴ ، ﻪ ، ۆ  ، ی » می‌نویسند.

و ) مُصَوَتِ « و » بین « ـُ » و « او » را اضافه کرده‌اند.

ز ) در رسم‌الخط سورانی حروف مُشدّد را دو بار می‌نویسند.

الفباء سورانی به طورِ کامل همه‌ی صداهای زبانِ کردی را در بر نمی‌گیرد. پنج صدای ترکیبی زبان کردی « وی فخیم ، وی رقیق ( واو مجهول ) ، نگ ، خُوَ ، خُوا » و صدای صامتِ « ی » فخیم هیچ نشانه‌ای ندارند.

در کردی کرمانشاهی واج‌های « ح » و « ع » وجود ندارند ، امّا « غ » به کار می‌رود.

مردم سورانی زبان صدای « ـُ » را تقریباً به صورت « ـ و » می‌گویند و صدای « ـِ » را تقریباً به صورت « ـ ی » ، در واقع صدای «  ـِ » را ندارند ، هر دو را اشباع می کنند. در کرمانشاه چنین نیست.

در رسم‌الخط کردی سورانی نوشتن واژه‌های مرکب با رعایت نیم‌فاصله باعث می‌شود که گاهی شکل کلی واژه ناآشنا شود ، چون بقیه‌ی اجزاء آن نیز با نوشتن صدای « ـَ » به صورت  « ه » از هم جدا شده‌اند ، پیشوندها و پسوندها و ضمیرها و ... اگر با نیم‌فاصله به کلمه متصل گردند ، قابل تفکیک از بقیه‌ی اجزاء اصلی کلمه نیستند.

مهمّترین عاملی که باعث بیگانگی رسم‌الخط سورانی از فارسی شده ، اختصاص نشانه‌های « ﻪ ﻩ » به صدای « ـَ » در وسطِ واژه‌ها است که باعث ایجاد فاصله بین اجزاء کلمه شده و در جاهایی که در نوشتن ، ایجاد نیم‌فاصله بین اجزاء واژه رعایت نشود ، به کلی باعث سردرگمی خواننده می‌شود. عامل دیگر دوبار نوشتن حروف مُشدّد به جای علامت تشدید است. عوامل دیگر نیز همچون تغییر شکل حروف واژه‌های فارسی و عربی به خاطر حذف حروف « ث ذ ص ض ط ظ » و نوشتن همزه « ﺋ » در ابتدای واژه‌ها به جای « ا » ، به کارگیری « وو » به جای « و » و نوشتن « و » به جای « ـُ » نیز در این جدایی نقش دارند.



:: بازدید از این مطلب : 601
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : چهار شنبه 12 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت نهم

ب ) مشکل نوشتن صدای « -َ » در انتهای واژه های زبان کردی با رسم الخط فارسی :

مهم ترین تفاوت ساختِ واژگان کردی با فارسی این است که تعداد زیادی از واژه های کردی ، از جمله فعل ها به صدای « -َ » ختم می شود. چون در زبان فارسی هیچ واژه ای به صدای « -َ » 

، یا « -ُ » ختم نمی شود، نشانه ای هم برای این صداها در آخر کلمه وضع نشده است و هر کدام دو صورت دارند. در ابتدای کلمه و در وسط کلمه. « اَ ، -َ » و « اُ ، -ُ » . برای واژه هایی که به صدای « -ِ » ختم می شوند چهار شکل منظور شده است « اِ ، -ِ ، ه آخر چسبان، ه تنها » که دو شکل آخر در پایان کلمه می آیند. مثل « خانه » ، « رفته » ، « آمده » و ... در کردی برای نوشتن صدای « -َ » در پایان واژه ها کاری که منطقی به نظر می رسد به کار بردنِ همان  نشانه های « ه آخر چسبان و ه آخر تنها » است.

آواشناسی و رسم الخط در زبان فارسی و گویش های کردی

ادامه دارد.

 



:: بازدید از این مطلب : 141
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : سه شنبه 11 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت هشتم

در مورد وجود صداهای کردی و به طور خاص صدای « خُوَ » ( خُوَ ) استاد بهار در کتاب سبک شناسی جلد اول می گوید :

« 17- خُوَ - این حرف در قدیم یک حرف و بعدها دو حرف مرکب نوشته می شده است، و شکل پهلوی آن «خو » است، چنان که شکل اسلامی آن نیز « خو » بوده است و واو مخصوص را که بعد از حرف « خ » قرار می گرفته است « واو معدوله »  می نامیده اند و تلفظ آن ترکیبی از « خ » و « و » بوده چون « خُوَتای » و « خُوَرزمی » و « خُوَرآسان » و « خورشید » و در تلفظ آن بایستی حرف اول را ابتدا به ساکن خوانده واوی مفتوح را در آن فرو برد، در قرون اخیر تلفظ این حرف فراموش شد و تنها کردان مغرب ایران آن را درست تلفظ می کنند... و تازیان نیز این حرف را نداشته و ندارند، بنابراین « خُوارزم » را « خَوارزم » به فتح خا  و به تصریح واو گویند و گاه واو بعد از خ حذف می شود مثل خراسان و خرداد... » ( محمدتقی بهار، سبک شناسی ، ج اول ، ص 191) 

« و نیز چند صوت از اصوات اوستایی است که در خط امروزی ما نیست، ولی خود آن صداها در زبان فارسی دری بوده و بعضی از آنها هنوز هم هست.  اما خط ما برای آنها شکل یا صوت معینی ندارد مثل واو یا یاء مجهول و « آنگ » و ذال معجمه...

***

نزدیکتر بیاییم در عهد فردوسی نیز حروف با صدا و بی صدایی بوده است که به طرزی خاصی تلفظ می شده و امروز به واسطه ی تطَّور مخارج و عدم نگهبانی و مواظبت ، آن اصوات و مخرج ها از بین رفت است. مانند تلفظ یاهای مجهول ، از قبیل شیر ، دلیر ، چیر ، دیر ، شمشیر ، زیر ، سیر ضد گرسنه و غیره که ادای آنها با پذیر ، دلگیر ، پیر ، سیر تفاوت داشته و از این رو با هم قافیه نمی شده است و امروز یکسان گفته می شود- و واوهای مجهول چون واو روز و افروز - و واو هنوز همچنین واو تنوز  و واو ستور و حور و واو گوی و واو موی و خروس و عروس که قسمت اول همه مجهول و دسته ی دوم همه معروف است. و یاء مجهول یائی است بی اشباع مانند یاء اصلی و به همین سبب اساتید یاهای مجهول را با الف مماله قافیه می بسته اند... 

و این یاها و واوهای مجهول باقیمانده ی حروف مصوته ی اوستای است... در عهد فردوسی « خورشید » را که ما بر وزن « پُرسید » ادا می سازیم « خُوَرشیذ» به فتح خا و واو معدوله و قسمت متمم « شیذ » را که تقریباً مابین شاذ و شَیذ به فتح شین و با ذال معجمه تلفظ می کرده اند و « خدای » را که ما بر وزن « شما » ادا می نماییم در زمان فردوسی « خُوَذای » به واو معدول به زبان می آورده اند و ...و « خود » و « خوش » را «خَذ » و « خَش » به فتح اول به زبان می راندند. ... اکراد آریائی نژاد ... بعضی از مخرج های قدیم آریایی را که دیگر ایرانیان فراموش کرده اند مانند « خو » و واوهای مجهول و غیره را هم در کمال صحت ادا می کنند... ! » ( محمدتقی بهار ، سبک شناسی ، ج 1 ، صص 195-193)



:: بازدید از این مطلب : 119
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : دو شنبه 10 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت هفتم

صداهای موجود در جدول شماره یک در بیشتر گویش های زبان کردی وجود دارند، اما در رسم الخط سورانی برای صداهای مرکب نشانه ای در نظر گرفته نشده.

نکات قابل ذکر در مورد صداهای جدول شماره یک:

الف ) صدای « ل » فخیم: در کلمه هایی مثل « دالِگ » ( مادر ) ، « پلو » ( پلو ) . این صدا شبیه تلفظ عربی با تجویدِ صدای « ل » در کلمه ی جلاله ی الله است.

ب ) صدای « ر » فخیم : مثل « کُرّ » ( پسر ). شبیه تلفظ صدای « ر » با تشدید.

ج ) صدای « ای » فخیم: در کلمه ی « بیل » ( به معنی ابزار کار ). در فارسی در واژه ی بیل ، هم «ی » و هم « ل » رقیق تلفظ می شوند، اما در کردی این دو صدا هر دو فخیم گفته می شود و « بیل » با لحن فارسی، در کردی معنی « بگذار » می دهد.

د ) صدای « و » صامت: مثل « اول » ( اوّل )، « وِلی که » ( ولش کن ) . در فارسی معمولاً صدای « و » نزدیک به « ف » تلفظ می شود. مثال آشنا کلمه ی « گاو » است. در فارسی کلمه ی دیوار را با تلفظ عامیانه دیفال هم می گویند. اما در کردی این صدا مثل عربی تلفظ می شود و هنگام ادای آن دهان گرد می شود.

ه ) صدای « وی » رقیق: در واژه هایی مثل « موی » ( مو ) ، « شوی » ( شوهر ) ، « روی » ( رو ) ، « توی » ( توت ) ، « سویر » ( سور )، ... این صدا از ترکیب دو صدای « و » و « ی » ایجاد می شود. اگر دقت کنید صورت نوشتاری آن ( موی ، ... ) در فارسی هم وجود دارد، اما فارسی زبان ها توانایی آادی آن را از دست داده اند.

و ) صدای « وی » فخیم: در واژه های « شویم » ( شخم ) ، « مویره » ( مهره ) ، « نوی » ( نه ) ، « هَسویل » ( آبگیر ) ، « توینا » ( توانایی ) ، « خوین » ( خون ) ، « تویم » ( تخم ) ، « کوی » ( کوه ) ، « کوینه » ( کهنه ) ، « سویر » ( سرخ ) ، « دویَکه » ( دیروز ) ، ....

برای تشخیص و تفکیک دو نوع صدای « وی » در کردی ، مثال « سویر » را در نظر بگیرید. با تلفظ با « ی » رقیق، به معنی سور ( جشن ) است و با تلفظ « ی » فخیم به معنی سرخ. مثال جالب دیگر این ضرب المثل است:

« حَسویره ، آگر سویره! » ( مادر زن بد آتش سوزان است! ) در این مثال در کلمه ی حسویره یا خسویره ( مادر زن ) با صدای « وی » رقیق و سویر ( سرخ و داغ ) با صدای « وی » فخیم تلفظ می شود. مثال دیگر اصطلاح های زیر است. در « نویرّی گیراس! » ( نفرینش اثر دارد ) و « نویری پریه » ( نورش پریده است ) دو نوع صدای « وی آ» آمده است.

ز ) صدای « نگ » : مثل « ژنگ » ( زنگ ) ، « قِرژنگ » ( خرچنگ ). « نگ » به صورت یک صدا از بینی تلفظ می شود.

ح ) صدای « خُوَ » : مثلِ « خُوه م » ( خودم ، می خورم ) ، « خُوَر » ( خورشید ) ، « خُوَیشک » ( خواهر ). این صدای گاهی خود به تنهایی یک واژه است؛ مثلِ « خُوه » ( خود ) یا  ( بن مضارع خوردن ) ، گاهی قسمتی از واژه ، مثل « خُوَزیا » ( کاش ).

ط ) صدای « خُوا » مثلِ « خُوا » ( نمک ) ، « خُوار » ( پایین ) ، « خُوازدن » ( زن گرفتن ) . تلفظ قدیم واژه های خواهر ، خواستن و خواب هم این طور بوده است. به تشابه خُوازدن و خواستن توجه کنید.

ی ) صدای صامت « ی » فخیم» مثلِ « دایه » ( مادر ) ، معمولاً با مُصَوَت « ای » فخیم یکی انگاشته می شود.

ک ) صدای « غ » شبیه تلفظ عربی آن



:: بازدید از این مطلب : 173
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : یک شنبه 9 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت ششم

جدول شماره یک ( صداهای زبان کردی که در زبان فارسی وجود ندارند.)



:: بازدید از این مطلب : 169
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : شنبه 8 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت پنجم

مشکلات رسم الخط فارسی برای استفاده در نوشتن زبان کردی

مشکلات رسم الخط فارسی برای استفاده در نوشتن زبان کردی به آوانگاری و ساختار واژگان ( صرف ) و به ساختار جمله ( نحو ) در فارسی و کردی ارتباط دارد.

الف ) مشکل نوشتن صداهای زبان کردی:

در زبان کردی و گویش های کرمانشاهی و ... یازده صدای خاص وجود دارد که در زبان فارسی نیست. چهار حرف فارسی « ل ، ی ، ر ، و » در کردی هم به صورت صدای فارسی وجود دارند ( رقیق ) و هم با صدای متفاوت کردی ( فخیم ) ، اما نزدیک به صداهای قبلی.

پنج صدای ترکیبی در کردی هست که در فارسی نیست. اما در فارسی باستان و زبان اوستایی وجود داشته. این صداها را ما به ناچار با صداهای موجود در آنها که با هم ترکیب شده و یک صدا را به وجود آورده می نویسیم: « وی ، وی فخیم ، نگ ، خُوَ ، خُوا »

بجز « و » و « غ » نه صدای باقیمانده را با حروف الفبای فارسی نمی توان نشان داد و باید برای نشان دادن آنها بین اهل فن اتفاق نظری صورت گیرد.

توجه شود که دو صدای « خُوَ » و «خُوا » فقط در حضور « خ » ایجاد می شوند و با هیچ صامت دیگری نمی توان این ترکیب را ایجاد کرد. مثلاً « بُوَ » و «بُوا ». چنین صدایی نمی دهند. از طرفی از ترکیب « خُو » با « -ُ » ( خُوُ ) یا با « -ِ » ( خُوِ ) یا با « ی » ( خُوی ) یا با « - و » (خُو و ) صدای مستقلی ایجاد نمی شود.

از میان یازده صدای گفته شده، بیشتر از همه یکسان نوشتن صداهایی که شکل ظاهری آنها « ی » دارد ، شامل سه صدای « ای فخیم ، ی فخیم ، وی فخیم » مشکل ایجاد می کند. در تمام افعال مضارع ضمیر صیغه های دوم شخص مفرد و سوم شخص مفرد هر دو با « ی » نوشته می شوند و باعث تغییر واج یا حروف اصلی می شود که نتیجه ی آنها اشتباه خواندن کلمه است. مثلاً صدای آخر واژه ی « که ی » به دو صورت خوانده می شود که دو معنی متفاوت ایجاد می کند: اگر «ی » را به صورت فارسی ( رقیق ) بخوانیم ، « که ی » به معنی « می کنی » است و اگر « ی » را به صورت کردی ( فخیم ) بخوانیم  ، « که ی » به معنی « می کند » است.

در بقیه ی واژه ها صداهای کردی اگر به شکل فارسی گفته شود ، کمتر تغییر اساسی در واژگان ایجاد می شود.

ادامه دارد

 

 

 

 



:: بازدید از این مطلب : 165
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : جمعه 7 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت چهارم

ج) صداهای موجود در زبان فارسی که دیگر تلفّظ نمی شوند اما در متون کهن دیده می شوند.

نمونه ی آنها کلمه هایی است مثل « خواهر » ( خاهر ) ، « خواستن » ( خاستن ) ، « خواب » ( خاب ) و ... که صدای فارسی آنها در حال حاضر « خا » است یا کلمه هایی مثل « خورشید » ( خُرشید ) ، « خورش » ( خُرش ) ، ... که صدای ابتدای آنها « خُ » است اما صداهایی که قبلا در این ها بوده ( و هنوز هم در کردی کرمانشاهی تلفظ می شود ) ، « خُوا » و « خُوَ » است که به مرور ساده شده و به شکل امروزی در آمده است.

ه ) آمدن دو مصوت پشت سر هم

در واژه ای مثل « حوله » ؛ در صورتی که صدای « و » در عربی و کردی به عنوان صدای صامت هست اما در فارسی فقط به صورت مصوت بلند « - و » وجود دارد و آن صدایی که در فارسی شکل « و » دارد و  در واژه هایی مثل « گاو » به کار می رود، همان است تکه در انگلیسی با صدای « v » خوانده می شود. 

و ) نوشتن واژه های عربی با رسم الخط عربی

مثل واژه های متون مذهبی، نام های عربی مثل صغری ، کبری ، عیسی ، موسی و ... واژه هایی مثل حتی ، لکن ، محتوی و ....

ز ) استفاده از نشانه های دیگر عربی مثل تشدید « -ّ » ، تنوین « اً ، اٍ ، اٌ » و ...

ح ) مشترک بودن حروف « و ، ی » برای نشان دادن صداهای صامت و مصوت بلند 



:: برچسب‌ها: ضرب المثل و اصطلاح کردی کرمانشاهی , ضرب المثل کردی کرمانشاهی , اصطلاح کردی کرمانشاهی , ضرب المثل های کردی کرمانشاهی , اصطلاح های کردی کرمانشاهی , مثل و اصطلاح کردی کرمانشاهی , غلامرضا بدری , ,
:: بازدید از این مطلب : 185
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : پنج شنبه 6 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت سوم

بعضی از مشکلات رسم الخط فارسی

الف ) ننوشتن صداهای کوتاه

ب ) نوشتن حروف عربی ( ث ، ح ، ذ ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ع ، غ ) که صدای معادل آنها در فارسی کنونی نیست.

البته نوشتن واژه ها به این شکل این حسن را دارد که واژه های اوستایی و عربی موجود در زبان فارسی با شکل درست خود نوشته می شوند و خواننده ی اهل تحقیق با دیدن آنها می تواند ریشه و واژه های هم خانواده ی آنها را شناسایی و بررسی کند و همچنین می تواند متن عربی را تا حدودی بهتر بخواند. در زبان اوستایی مخارج صداهای «ث» و «غ» وجود داشته است. واژه های عربی با مخارج بالا ( ث ، ح ، ... ) در زبان فارسی فراوان هستند و حتی شکل های جدیدی پیدا کرده اند که در عربی نیست یا معنی آن تفاوت می کند.

در رسم الخط سورانی از حروف « ح ، ع ، غ » استفاده شده، اما بقیه حذف شده اند.

در مورد حروف بالا چند نکته از جلد اول کتاب « سبک شناسی » استاد ملک الشعرای بهار ذکر می گردد.:

« مخرج : حا ، صاد ، ضاد ، طا ، ظا ، عین و به قولی قاف در حروف فارسی از قدیم الایام نبوده است. » ( صفحه ی 189 )

« حرف غین ، در لغات فارسی بوده است. یعنی در عهد ساسانیان این حرف اوستایی را به صورتی که نمودیم مشاهده می نمائیم. چون تاغ و باغ و بغ و مغ ، ولی امروز این حرف را تنها در خط می نویسیم. » ( صفحه ی 191 )

صدای « غ » گرچه در فارسی از بین رفته ، اما در کردی باقی مانده است. در کردی کرمانشاهی واژه های دارای این صدا را به دو صورت تلفظ می کنند. گاهی آن را تبدیل به « خ » می کنند ، مثل « باغ » ( باخ ) ، « داغ » ( داخ ) ، « غم » ( خم ) ، ... و گاهی به همان صورت عربی و اوستایی خوانده می شود. مثل «بغداد» ، « غریق » ، «غریب» ( غریو )

 

 



:: بازدید از این مطلب : 184
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : چهار شنبه 5 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت دوم

بعضی خصوصیات رسم الخط فارسی

در این رسم الخط صداهای کوتاه به این شکل ها نشان داده می شوند « َ ، ُ ، ِ » و در آموزش ابتدایی در کتاب ها نوشته می شوند.  پس از آشنایی دانش آموزان با خواندن و نوشتن فارسی، این صداها دیگر در کتاب ها نوشته نمی شوند. اما خوانده می شوند که این ایراد باعث می شود کسی که شکل واژه ای را قبلا ندیده است، آن را گاهی غلط بخواند.

صداهای بلند در رسم الخط فارسی به شکل « ا ، و ، ی » نوشته می شوند.

صدای همزه در رسم الخط فارسی:

در ابتدای واژه یا گاهی در هجای دوم ( بخش دوم ) بعضی واژه ها یا ابتدای دومین تکواژ از واژه های مرکب که واژه با مصوت های کوتاه یا بلند ( در واقع با همزه « ء» شروع می شود این مصوت ها را بدون همزه نمی توان خواند. از طرفی در جاهای ذکر شده در فارسی خود همزه نوشته نمی شود و شکل و صدای آن هم، چون به تنهایی قابل ادا کردن نیست ، به نوآموزان آموزش داده نمی شود. در این جاها صداها را با کرسی « ا » می نویسند. صداهای کوتاه را به شکل « اَ ، اُ ، اِ » و صداهای بلند را به شکل « آ ، او ، ای » می نویسند و با همزه می خوانند. در واقع صدای همزه در اینجا وجود دارد و خوانده می شود، اما نوشته نمی شود و حرف « ا » نقشی ندارد جز این که به اصطلاح کرسی همزه است. مثل : آب ، او ، این ، ابر ، اردک ، امروز ، قرآن ، بی اندازه ، بر افتادن ، با اختیار ، بی ایراد.

همزه اگر در داخل واژه و بین حروف دیگر باشد، چه با مصوت و چه به حالت ساکن به شکل هایی که در عربی رایج است نوشته می شود و یا با کرسی و یا بدون کرسی دیده می شود: « ء ، أ ، إ ، ؤ ، ... » مثل تألیف ، إنشاء ، مسئوول ( مسئول ) ، تنهائی ، رأی ، شی ء.

 



:: بازدید از این مطلب : 202
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : سه شنبه 4 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

قسمت اول

برای نوشتن کردی کرمانشاهی با حروف الفبای فارسی، از همه ی این حروف استفاده می شود. زیرا همه ی صداهای زبان فارسی در کردی هم هست. و واژه های فارسی و عربی موجود در فارسی هم که دارای حروف عربی ( ث ، ص ، ض ، ط ، ظ ) هستند، در زبان کردی هم به کار می روند. همچنین از علامت هایی که برای نشان دادن مصوت های کوتاه و بلند و حروف تکراری ( تشدید) و نون ساکن ( تنوین ) و ... در رسم الخط فارسی به کار می روند و از عربی وام گرفته شده اند، استفاده می شود.

رسم الخط فارسی دارای مشکلاتی است که در الفبای سورانی کوشش شده است برطرف شود، اما تنها رسم الخطی که ایرانیان همه با آن آشنا هستند و آن را آموزش می بینند فارسی است. اگر بخواهیم کردی را طوری بنویسیم که همه و به ویژه مردم کرمانشاهان بتوانند آن را بخوانند، در حال حاضر تنها راه نوشتن با رسم الخط فارسی است. البته این موضوع مانع از این نیست که در هر کتاب یا نوشته ی کردی با هر رسم الخط دیگری از جمله رسم الخطی که هم اکنون در کردستان رایج است ( اصطلاحا رسم الخط سورانی ) و آوانگاری لاتین هم به علاقمندان عرضه شود.

دوشنبه سوم دی 1397

غلامرضا بدری

ادامه دارد.



:: برچسب‌ها: ضرب المثل و اصطلاح کردی کرمانشاهی , ضرب المثل کردی کرمانشاهی , اصطلاح کردی کرمانشاهی , ضرب المثل های کردی کرمانشاهی , اصطلاح های کردی کرمانشاهی , مثل و اصطلاح کردی کرمانشاهی , غلامرضا بدری , ,
:: بازدید از این مطلب : 173
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : دو شنبه 3 دی 1397 | نظرات ()
نوشته شده توسط : غلامرضا بدری

سلام

برای دیدن کلیپ معرفی کتاب مثل و اصطلاح کردی به سایت آپارات مراجعه نمایید.



:: بازدید از این مطلب : 146
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : یک شنبه 2 دی 1397 | نظرات ()